Wotum zaufania dla Tuska. Wiadomo, co się stanie, jeśli przegra głosowanie. Oto konsekwencje
Dziś około godziny 14. odbędzie się głosowanie nad wotum zaufania dla rządu Donalda Tuska. Taka procedura była już wielokrotnie podejmowana w polskim parlamencie, wiele osób wciąż jednak nie wie, z czym wiąże się potencjalne odrzucenie wniosku premiera. Takie kroki będzie musiał podjąć szef rządu, jeśli nie uzyska większości, to może zmienić oblicze Sejmu.
Donald Tusk wystąpił o wotum zaufania
Za nami druga tura wyborów prezydenckich, która odbyła się 1 czerwca 2025 roku. Rafał Trzaskowski, kandydat Platformy Obywatelskiej, przegrał z Karolem Nawrockim popieranym przez Prawo i Sprawiedliwość w stosunku poparcia 49,11 proc. do 50,89 proc. Dla pierwszego z wymienionych środowisk politycznych była to gigantyczna porażka po wyborach parlamentarnych z 2023 roku, kiedy koalicji składającej się z PO, Trzeciej Drogi (PSL i Polska 2050) oraz Lewicy udało się utworzyć rząd.
W swoim orędziu po ogłoszeniu wyników drugiej tury wyborów prezydenckich premier Donald Tusk zaznaczył, że rząd jest gotowy na trudne współdziałanie z nowym prezydentem oraz posiada przygotowany “plan awaryjny”, który pozwoli utrzymać obrany kurs polityczny. Premier w zdecydowany sposób zadeklarował kontynuację działań swojego gabinetu:
Chcę Wam wszystkim dzisiaj zadeklarować, że nie zatrzymam się ani na chwilę, jako premier polskiego rządu w swojej pracy i w naszej wspólnej walce o Polskę, jaką wymarzyliśmy sobie u progu niepodległości – wolną, suwerenną, bezpieczną i dostatnią. Wybory prezydenckie niczego tu nie zmieniły i nie zmienią – zapowiedział Donald Tusk.
W swoim wystąpieniu Tusk odniósł się również do spekulacji dotyczących możliwej rekonstrukcji rządu. Zapowiedział, że pierwszym testem dla obecnego składu Rady Ministrów będzie wniosek o wotum zaufania. Przypomnijmy, że będzie to już trzeci raz, gdy premier Tusk zwróci się do izby niższej z takim wnioskiem — wcześniej czynił to w latach 2012 i 2014, za każdym razem uzyskując poparcie większości parlamentarnej. Głosowanie w tej sprawie odbędzie się dziś, 11 czerwca 2025 roku około godziny 14.
Czym jest wotum zaufania i jak wygląda procedura?
Zapowiedź głosowania nad wotum zaufania dla rządu uruchomiła lawinę pytań dotyczących tego, z czym to się wiąże dla obecnej koalicji i jakie mogą być potencjalne konsekwencje jego nieprzyjęcia. Wotum zaufania to konstytucyjna instytucja, która służy wyrażeniu poparcia dla Rady Ministrów przez Sejm, czyli niższą izbę polskiego parlamentu. W praktyce oznacza głosowanie, w którym posłowie decydują, czy rząd ma nadal legitymację do sprawowania władzy.
W polskim systemie politycznym istnieją dwa główne przypadki związane z wotum zaufania. Takowe jest głosowane zawsze po utworzeniu nowego rządu, z wnioskiem o głosowanie w dowolnym momencie może też wyjść Prezes Rady Ministrów — jak w tym przypadku.
Premier może złożyć taki wniosek dobrowolnie, aby politycznie potwierdzić poparcie większości parlamentarnej dla rządu, zwłaszcza w sytuacjach napięcia, kryzysu politycznego albo po rekonstrukcji gabinetu. Jak wskazuje art. 160 Konstytucji RP, wymagana jest wówczas zwykła większość głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
W historii III Rzeczypospolitej Polska miała tylko jeden przypadek, gdy Sejm odrzucił wniosek o wotum zaufania złożony przez urzędującego premiera — był to rząd Hanny Suchockiej w 1993 roku. Za udzieleniem wotum zaufania głosowało 199 posłów, przeciw było 221, a 8 wstrzymało się od głosu. Tym samym Rada Ministrów straciła poparcie większości parlamentarnej.
Znane są konsekwencje, które mogą wystąpić w przypadku, gdyby wotum zaufania nie zostało przyjęte przez Sejm. Takie kroki będzie musiał podjąć Donald Tusk w razie porażki.
Takie są konsekwencje nieprzyjęcia wotum zaufania
Podczas dzisiejszego głosowania nad wnioskiem o wotum zaufania na mocy art. 160 Konstytucji RP, rząd Donalda Tuska musi uzyskać zwykłą większość głosów w obecności co najmniej 230 posłów. W praktyce oznacza to, że liczba głosów “za” musi być większa niż liczba głosów ”przeciw”. Tylko wtedy premier utrzyma swój urząd.
Przed głosowaniem w Sejmie zaplanowana jest debata — jak przewiduje regulamin izby, jej przebieg ogranicza się do zadawania pytań szefowi rządu oraz jego odpowiedzi. To jedyna możliwość, by parlamentarzyści bezpośrednio skonfrontowali premiera z konkretnymi zarzutami lub oczekiwaniami, zanim podejmą decyzję w sprawie zaufania.
Jeśli Sejm nie udzieli wotum zaufania, premier będzie zobowiązany do złożenia dymisji na ręce prezydenta. Mimo to Rada Ministrów będzie dalej pełnić swoje obowiązki — aż do momentu powołania nowego gabinetu.
W obecnej sytuacji politycznej szanse na przegłosowanie wotum zaufania mogą być chwiejne. Już teraz niektóre ugrupowania zapowiadają sprzeciw wobec rządu Tuska.
W sprawie wotum zaufania będziemy przeciwko. Nie było żadnych dywagacji. Nasza ocena od początku kadencji jest taka, że to słaby rząd. Ani w kwestiach praw człowieka ani w kwestiach gospodarczych nic istotnego nie dowieźli – podkreślił Maciej Konieczny z partii Razem w rozmowie z Gońcem, zapowiadając głosowanie przeciwko.
Podobne stanowisko prezentuje Konfederacja:
Będziemy głosować przeciwko wotum zaufania dla rządu Tuska – zadeklarował w rozmowie z PAP wicemarszałek Sejmu Krzysztof Bosak, dodając: – Jeżeli chodzi o pomysły na konstruktywne wotum nieufności i rząd techniczny to są one bezprzedmiotowe, bo nie ma dla nich większości w Sejmie.
W przypadku odrzucenia wniosku przez Sejm Marszałek ma obowiązek niezwłocznie powiadomić o tym prezydenta RP oraz prezesa Rady Ministrów. Obecne głosowanie może okazać się jednym z najważniejszych testów politycznej stabilności obecnej koalicji rządzącej.
