Urzędy będą musiały to ujawnić. Nowy wymóg od 2026 roku, wszyscy Polacy zyskają dostęp

Zmiany prawne w Polsce

Zdaje się, że transparentność to motyw przewodni wielu zmian w przepisach, co wynika, nie tylko z działań polskiego rządu, ale również regulacji międzynarodowych. Przykładowo, zgodnie z niedawną dyrektywą unijną firmy w całej UE będą zobligowane do ujawniania widełek płacowych w ogłoszeniach o pracę, oraz średniej wysokości wynagrodzenia kobiet i mężczyzn na tych samych stanowiskach. W Polsce Sejm już przyjął ustawę o jawności płac, a teraz rząd bierze się za inną kategorię, związaną z finansami. 

Obecnie Ministerstwo Finansów prowadzi zaawansowane prace legislacyjne nad wdrożeniem CRU, czyli Centralnego Rejestru Umów. To działanie w ramach nowelizacji ustawy o finansach publicznych oraz innych aktów prawnych, w tym Kodeksu karnego. Od 2026 roku urzędy oraz obywatele będą musieli podporządkować się zmienionym przepisom. Nowy obowiązek będzie wprowadzany etapami, obejmując stopniowo kolejne grupy instytucji publicznych.

ZOBACZ TEŻ: Wyższe zasiłki z MOPS-u w 2025. Ci Polacy dostaną dodatkowe pieniądze

Rządowy program do kosza? Dorota Sierakowska dla BiznesInfo: „Pojawiają się głosy krytyki”

Pracujący na "śmieciówkach" muszą o tym wiedzieć. Na zmianach w prawie zyska nawet 1,9 mln osób Czytaj dalej Wypłata tego świadczenia zacznie się już w lipcu. ZUS przypomina o terminach Czytaj dalej

Urzędy będą miały nowy obowiązek. Resort finansów pracuje nad rozporządzeniem

Pomysł utworzenia czegoś na kształt procedowanego właśnie Centralnego Rejestru Umów pojawił się już w 2017 roku, kiedy to toczyły się prace nad ustawą o jawności życia publicznego. Projekt miał objąć swoimi przepisami państwowe instytucje i przedsiębiorstwa. Ostatecznie ustawa nie trafiła do Sejmu, m.in. z powodu licznych uwag, jakie zgłaszały różne środowiska, w tym Rzecznik Praw Obywatelskich. Sam pomysł jednak nie został całkowicie zarzucony. 

Aktualny projekt zakłada stworzenie sprawnego systemu teleinformatycznego, który zapewni przejrzystość oraz łatwy dostęp do pewnych danych, natomiast aby go uzyskać, nie będzie konieczne składanie żadnych dodatkowych wniosków. Jednostki administracji publicznej, w tym również samorządowej, czyli urzędy miast i gmin zostaną zobligowane do ujawniania treści zawieranych umów. Dane te mają być publikowane w ogólnodostępnym Centralnym Rejestrze Umów. Minister Finansów będzie administratorem systemu oraz danych użytkowników, natomiast informacje o konkretnych umowach będą pod nadzorem kierowników jednostek, które je zawarły. 

Lista instytucji oraz typów umów, które obejmie rozporządzenie jest stosunkowo długa, ale regulacja przewiduje kilka wyjątków, które będą zwalniać z wymogu publikowania takich informacji. Te przepisy mają być wprowadzane etapami i już przygotowano wstępny harmonogram wdrażania procedowanych zmian. 

Co będzie zawierał Centralny Rejestr Umów?

Zgodnie z planem, pierwsze instytucje objęte nowym obowiązkiem zaczną udostępniać informacje o umowach od 2026 roku. Obowiązek ten ma być wprowadzany etapami, a jego zasięg ma się zwiększać o kolejne grupy urzędów i instytucji publicznych. W rejestrze znajdą się dane dotyczące umów o wartości co najmniej 10 tys. zł zawieranych przez jednostki sektora finansów publicznych. Informacje te będą przechowywane przez pięć lat od końca roku, w którym dana umowa przestała obowiązywać.

Każdy będzie mógł uzyskać dostęp do umów zawartych w rejestrze, bez wymogu składania wniosku. Dokumenty będą upubliczniane na podobnych zasadach jak dane publikowane w Biuletynie Informacji Publicznej (BIP).

Rejestr obejmie umowy, które:

• stanowią zamówienie publiczne zgodnie z ustawą Prawo zamówień publicznych;
• mają wartość co najmniej 10 tys. zł (netto), również w przypadku umów zawartych na czas nieoznaczony (wartość liczona z perspektywy 48 miesięcy);
• zostały zawarte w formie pisemnej, elektronicznej, dokumentowej lub innej przewidzianej prawem.

W projekcie rozporządzenia wyszczególniono również instytucje, które docelowo mają zostać objęte nowym wymogiem. Chodzi między innymi o: 

• organy władzy publicznej, administrację rządową, organy kontroli państwowej i ochrony prawa, sądy i trybunały;
• jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki;
• związki metropolitalne;
• jednostki budżetowe;
• samorządowe zakłady budżetowe;
• instytucje gospodarki budżetowej;
• państwowe fundusze celowe;
• ZUS i zarządzane przez niego fundusze;
• KRUS;
• NFZ;
• samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej;
• uczelnie publiczne;
• Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne;
• państwowe i samorządowe instytucje kultury;
• Bankowy Fundusz Gwarancyjny.

Z obowiązku wyłączone będą m.in. spółki prawa handlowego, banki oraz instytuty badawcze. Trwają jednakże dyskusje nad tym, aby jeszcze rozszerzyć wspomnianą listę i jednak ująć w niej spółki komunalne i państwowe.

Proponowane terminy wejścia w życie nowych obowiązków:

• 1 stycznia 2026 — dla centralnych organów administracji;
• 1 lipca 2026 — dla jednostek samorządu terytorialnego i ich związków;
• 1 stycznia 2027 — dla pozostałych jednostek publicznych.