Interes pracodawcy z prawami pracownika można pogodzić. Pomaga w tym RCP
Praca jest szczególnym rodzajem aktywności, poza wyjątkami wymaga stosunkowo ścisłej współpracy. Wiąże się zarówno z pożytkiem, jak i licznymi zagrożeniami. System zrównoważonego czasu pracy (RCP) pozwala pogodzić interes pracodawcy z uzasadnionymi wymaganiami pracownika.
Czas pracy będący obszarem, na którym często dochodzi do nadużyć, jest regulowany przez prawo. Zgodnie z Art. 128 Kodeksu Pracy pod tym pojęciem należy rozumieć czas, w trakcie którego pracownik pozostaje w gotowości do wykonywania poleceń pracodawcy lub wyznaczonych przez niego osób i ma to miejsce na terenie zakładu pracy lub w innym, wyznaczonym przez pracodawcę miejscu.
Do podstawowych obowiązków pracodawcy należy organizacja zatrudnienia zarówno w przestrzeni (miejsce), jak i czasie (dni i godziny). Musi to być, rzecz jasna, zrobione w oparciu o obowiązujące przepisy prawa.
Elastyczny harmonogram
Jednym z optymalnych, chętnie stosowanych systemów organizowania czasu pracy zatrudnionych, który umożliwia dużą elastyczność w zakresie planowania zatrudnienia oraz rozliczeń, jest tzw. Równoważny System Czasu Pracy (RCP).
Pozwala on na stosunkowo dużą elastyczność w trakcie dostosowywania harmonogramów pracy poszczególnych pracowników do szczególnych potrzeb pracodawcy. Podstawowym celem działania każdej firmy jest zaspokojenie potrzeb klientów oraz optymalizacja stanu i kosztów zatrudnienia.
Trzy warianty
Istota RCP polega na tym, że w niektórych dniach czas pracy bywa wydłużany, w innych zaś skracany lub zrekompensowany większą liczbą dni wolnych. Czas pracy w trakcie poszczególnych dni roboczych liczony jest dopiero pod koniec miesiąca. W całym okresie rozliczeniowym średni czas pracy w ciągu dnia nie może przekroczyć, tak jak w systemie standardowym, ośmiu godzin (czterdziestu godzin tygodniowo, w ramach pięciodniowego tygodnia pracy). Ale wymiar ten dzielony jest dopiero pod koniec okresu rozliczeniowego, najczęściej miesiąca.
RCP występuje w trzech podstawowych odmianach. W pierwszym możliwe jest wydłużenie dobowego wymiaru czasu pracy do 12 godzin. Okres rozliczeniowy wynosi jeden miesiąc, ale w szczególnie uzasadnionych przypadkach można go wydłużyć do trzech miesięcy (tam, gdzie przebieg pracy uzależniony jest od pory roku i warunków atmosferycznych okres rozliczeniowy, po spełnieniu pewnych warunków formalnych, może trwać nawet do czterech miesięcy).
Dozór i nadzór
Dobowy wymiar RCP związany z pracą przy dozorze urządzeń i pozostawaniu w gotowości (pogotowiu) do pracy może być przedłużony do szesnastu godzin. Okres rozliczeniowy wynosi wtedy jednak tylko jeden miesiąc i nie ma można go przedłużyć. Po każdym, szesnastogodzinnym okresie wykonywania pracy pracownikowi należy się odpoczynek w wymiarze nie mniejszym niż przepracowany.
W ramach RCP związanego z pracą przy pilnowaniu mienia, ochronie osób, zakładowych strażach pożarnych i służbach ratowniczych dopuszczalne jest przedłużenie dobowego wymiaru zatrudnienia nawet do 24 godzin. Okres rozliczeniowy trwa w tym przypadku jeden miesiąc, tylko w wyjątkowych sytuacjach, uzasadnionych potrzebami pracodawcy, można wydłużyć go do trzech miesięcy (w przypadku prac uzależnionych od pory roku i warunków atmosferycznych – do czterech miesięcy).
Bezpośrednio po okresie wykonywania pracy pracownikowi należy się odpoczynek w wymiarze nie mniejszym niż liczba przepracowanych godzin.
Jak rozpisać RCP
Systemy i rozkłady czasu pracy oraz przyjęte okresy rozliczeniowe powinny być określone w przepisach wewnątrzzakładowych (układzie zbiorowym pracy, regulaminie lub obwieszczeniu). Decydując się na RCP właściciel firmy lub zarządzający zobowiązany jest do tworzenia harmonogramów (grafików) pracy poszczególnych pracowników w okresie rozliczeniowym.
Zaplanowanego i przekazanego zatrudnionym przed rozpoczęciem okresu rozliczeniowego harmonogramu nie wolno mu zmieniać. Korekty możliwe są jedynie wtedy, gdy taka ewentualność została przewidziana w regulaminie pracy, ale i tak można tego dokonać tylko w wyjątkowych sytuacjach, których nie można było przewidzieć w momencie tworzenia harmonogramu (na przykład choroba i nieplanowana wcześniej nieobecność jednego z pracowników, opieka nad dzieckiem, ślub, pogrzeb itp.).
Ustalając harmonogram, należy również pamiętać o prawie każdego pracownika do dobowego, nieprzerwanego, jedenastogodzinnego odpoczynku oraz tygodniowego, także nieprzerwanego, w wymiarze 35-godzinnym.
W razie usprawiedliwionej nieobecności w pracy pracownika jego wymiar czasu zatrudnienia powinien być zredukowany o liczbę godzin usprawiedliwionej nieobecności przypadających do przepracowania w ramach tej nieobecności.
