Te długi się nie przedawniają. Wszyscy dłużnicy powinni o tym wiedzieć
Nie zawsze da się grać na zwłokę, zwłaszcza jeżeli chodzi o zobowiązania finansowe. Jednakże, w polskim prawie funkcjonuje instytucja przedawnienia, która w określonych warunkach pozwala dłużnikowi uchylić się od obowiązku uregulowania należności. Trzeba przy tym wiedzieć, że nie każde roszczenie ulega przedawnieniu — istnieją istotne wyjątki. Zignorowanie ich może skutkować poważnymi konsekwencjami, również po wielu latach. Warto więc wiedzieć, które długi z biegiem czasu nie wygasają i wciąż mogą zostać wyegzekwowane.
Do zadłużenia może dojść w nieprzewidzianych sytuacjach
Współczesny człowiek dąży do bezpieczeństwa, także tego finansowego. Stałe dochody, systematyczne oszczędzanie, inwestycje i ograniczanie wydatków to kluczowe elementy osobistego planu na spokojne życie. Mimo to nie zawsze wszystko idzie zgodnie z planem. Pożyczki, kredyty, zakupy ratalne — to narzędzia finansowe, z których korzysta dziś większość społeczeństwa. Zdarza się jednak, że nawet najbardziej rozsądnie zaplanowane zobowiązania stają się ciężarem nie do udźwignięcia.
Powodem mogą być nieprzewidziane sytuacje: nagła choroba, wypadek, utrata pracy, awaria samochodu czy przymusowy wyjazd za granicę. W takich momentach spłata zobowiązań schodzi na dalszy plan, a z czasem rosnące odsetki i wezwania do zapłaty zaczynają przytłaczać. Dłużnicy często liczą na to, że po latach ich problemy finansowe ulegną zatarciu. Rzeczywiście, w wielu przypadkach roszczenia się przedawniają, co oznacza, że wierzyciel nie może już skutecznie domagać się ich spłaty. Trzeba jednak przy tym pamiętać, że są i takie długi, które nie podlegają tej regule, a konsekwencje nieuregulowania należności mogą wrócić nawet po dekadach. W jakich przypadkach tak się dzieje?
Czym właściwie jest przedawnienie długu?
Przedawnienie długu to termin w prawie cywilnym, a celem tej reguły jest ochrona dłużników przed bezterminowym dochodzeniem roszczeń przez wierzycieli. Jak precyzuje art. 117 Kodeksu cywilnego, „z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu”. Oznacza to, że po upływie określonego ustawą terminu, dłużnik ma prawo odmówić spłaty długu, powołując się na zarzut przedawnienia. Sam fakt istnienia zobowiązania nie znika, ale jego egzekwowanie staje się nieskuteczne z punktu widzenia prawa.
Art. 117. [Przedawnienie roszczeń majątkowych]
§ 1. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu.
§ 2. Po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Jednakże zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne.
§ 21. Po upływie terminu przedawnienia nie można domagać się zaspokojenia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi — jak czytamy w Kodeksie cywilnym.
Warto wiedzieć, że dłużnik nie może wcześniej zrezygnować z prawa do powołania się na przedawnienie — może to zrobić dopiero wtedy, gdy termin faktycznie minie. Czasami jednak sąd może uznać, że mimo upływu terminu dług i tak powinien zostać spłacony, na przykład, gdy sprawa dotyczy konsumenta i sąd uzna to za bardziej sprawiedliwe. Co ważne, jeśli wierzyciel rozpocznie egzekucję komorniczą, zanim dług się przedawni, bieg tego terminu zostaje zatrzymany. Oznacza to, że dopóki trwa postępowanie, dług się nie przedawnia. To istotny szczegół, o którym wielu zadłużonych zapomina. A które konkretnie długi nie ulegają przedawnieniu? Od nich nie można się wymigać.
Furtka dla dłużników — które długi mogą się przedawnić, a które pozostają wieczne?
Ogólny termin przedawnienia roszczeń majątkowych wynosi 6 lat, co jest zapisane w art. 118 Kodeksu cywilnego. Przedawnienie w tym przypadku obejmuje zobowiązania, które da się wyrazić w pieniądzu na przykład niespłacony kredyt konsumencki, rachunek za usługę czy fakturę od przedsiębiorcy. Istnieją jednak wyjątki. Dla roszczeń związanych z działalnością gospodarczą oraz tak zwanych świadczeń okresowych (np. czynszu, alimentów czy opłat za media) ustawowy termin wynosi 3 lata. Należy również pamiętać, że koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że mowa o terminie krótszym niż 2 lata.
Prawo przewiduje jednak kategorie roszczeń, których przedawnienie w ogóle nie dotyczy. Są to m.in.:
- roszczenia wynikające z prawa własności nieruchomości — np. sprawy o zwrot bezprawnie zajętej działki;
- roszczenia o zniesienie współwłasności — możliwe do dochodzenia w każdym czasie;
- roszczenia o naprawienie szkód jądrowych na osobie — ze względu na wyjątkowy charakter takich szkód;
- roszczenia związane z ludobójstwem, zbrodniami wojennymi i zbrodniami przeciwko ludzkości — które, zgodnie z międzynarodowymi standardami, nie mogą zostać objęte przedawnieniem.
Oprócz tego nie przedawniają się również roszczenia zabezpieczone hipoteką — na przykład wynikające z kredytów hipotecznych. Nawet jeśli minie wiele lat, bank nadal ma prawo dochodzić swojego roszczenia względem nieruchomości stanowiącej zabezpieczenie. Dla wielu dłużników może to być szokujące, zwłaszcza gdy sąd zasądzi egzekucję z nieruchomości po długim czasie względnego spokoju.
Zrozumienie zasad przedawnienia długów to nie tylko kwestia prawna, ale też praktyczna. Nie każdy dług znika z biegiem lat — niektóre mogą wrócić w najmniej spodziewanym momencie. Dlatego warto znać przepisy, które określają, kiedy roszczenia ulegają przedawnieniu, a kiedy pozostają aktualne bez względu na upływ czasu. Dłużnicy powinni szczególnie uważać na te zobowiązania, których nie obejmuje żadna ochrona czasowa, bo właśnie one mogą mieć najbardziej dotkliwe skutki.
