Resort szykuje bat na pracodawców. Polacy na to czekali, ale bali się zapytać

Polacy stale zostają na lodzie. Narzędzie jest… omijane szerokim łukiem

Kodeks pracy mówi jasno: wynagrodzenie trzeba wypłacać co najmniej raz w miesiącu, w stałym terminie, nie później niż do 10. dnia następnego miesiąca. To fundament ochrony płacy, a nie “dobra praktyka”. W Polsce jednak ten obowiązek bywa lekceważony.

Państwowa Inspekcja Pracy w 2024 r. stwierdziła naruszenia przepisów płacowych podczas 15,3 tys. kontroli w 14,1 tys. podmiotów. Inspektorzy wydali 6 tys. decyzji płacowych na łączną kwotę ponad 214 mln zł. Do 52,4 tys. osób wróciło 158,8 mln zł zaległych świadczeń. W sumie ujawniono około 268 mln zł niewypłaconych należności – to nie margines, to codzienność zatorów płacowych. Rynek liczył, że łagodniejsza koniunktura ostudzi napięcia, ale dane temu przeczą. Pracownicy mają w rękach narzędzie – skargę do PIP i dochodzenie roszczeń – lecz zazwyczaj boją się po nie sięgnąć, a powód jest jeden.

Dziś droga wiedzie przez PIP. I tu zaczynają się obawy

Wiele osób nie widzi (albo stara się nie widzieć) problemu w opóźnionej wypłacie. Pracodawcy często już w umowie zaznaczają inny termin przelewu, np. 15. czy nawet 30. dzień miesiąca, na co zezwala Kodeks pracy, ale pracownicy przymykają oko nawet wtedy, gdy tego dnia pieniądze i tak nie pojawiają się na koncie. “Bo co mogą zrobić?”. 

Formalnie pracownik może złożyć skargę do Państwowej Inspekcji Pracy albo skierować sprawę do sądu pracy – państwo przewiduje oba kanały i jasno je opisuje. Równolegle może domagać się odsetek za opóźnienie na podstawie Kodeksu cywilnego: jeżeli stopa odsetek nie została oznaczona, należą się odsetki ustawowe w wysokości równej sumie stopy referencyjnej NBP i 5,5 pkt proc.

W praktyce to jednak świadczenie „na żądanie”. Trzeba sporządzić wezwanie, zebrać dowody, często wykazać termin wypłaty, a w razie sporu iść do sądu. Ilu z nas dopomina się o 7–15 zł odsetek za kilkudniowy poślizg? Obawa przed retorsją – nawet w postaci samej “łatki roszczeniowego” – bywa realna, zwłaszcza w mniejszych firmach. Nic dziwnego, że do PIP w 2024 r. trafiło zaledwie 43,9 tys. skarg, z czego znaczną część stanowiły właśnie kwestie płacowe – to wskaźnik nie tylko patologii rynku pracy, ale i lęku przed otwartym sporem wewnątrz zakładu.

MRPiPS chce naliczać odsetki bez wniosku pracownika

Projekt MRPiPS, wpisany do rządowego wykazu prac, ma przeciąć ten węzeł. Przewiduje automatyczne naliczanie odsetek za każdy dzień opóźnienia – od dnia następującego po terminie – oraz ich wypłatę łącznie ze spóźnioną pensją. Uprawnienie przysługiwałoby niezależnie od wykazania szkody, a nawet wtedy, gdy opóźnienie nie wynika z winy pracodawcy (np. nastąpiła awaria systemów bankowych).

Cel jest prosty: sprawić, by odsetki “dopinały się” same, bez wniosku pracownika, co z kolei ograniczyłoby liczbę sporów i przyspieszyło odzyskiwanie należności. Pracodawcy ripostują, że automatyzm bywa ślepy: zdarzają się przelewy zablokowane po stronie banku, błędy techniczne lub opóźnienia z winy kontrahentów. Dodatkowy koszt i ryzyko sankcji mogą uderzyć także w firmy rzetelne, zwłaszcza w branżach o niskich marżach. Kontrargument resortu jest równie wymowny: termin wypłaty to obowiązek z definicji, a nie deklaracja – a mechanizm odsetkowy ma wreszcie sprawić, by kalendarz płacowy był święty.

Na dziś to wciąż projekt – jego szczegóły mogą się zmienić w toku prac, ale kierunek jest czytelny: MRPiPS chce przenieść ciężar egzekwowania prawa z barków pracowników na systemy kadrowo-płacowe i wzmocnić realność obowiązku z art. 85 Kodeksu pracy. Jeśli rozwiązanie wejdzie w życie, firmy, które dotąd traktowały dzień wypłaty jak “miękki deadline”, będą musiały przeprojektować procesy – i o to w tym sporze tak naprawdę chodzi.