Dostaną emeryturę bez spełniania warunków. W tych sytuacjach ZUS wypłaci świadczenie

Tak wypłacane są emerytury Polakom

Podstawowym filarem polskiego systemu emerytalnego jest zasada zdefiniowanej składki, co oznacza, że wysokość przyszłego świadczenia jest bezpośrednio uzależniona od sumy kapitału zgromadzonego na indywidualnym koncie w ZUS. Aby otrzymać prawo do emerytury, należy osiągnąć powszechny wiek emerytalny, wynoszący 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn, oraz udowodnić odpowiednio długi staż ubezpieczeniowy.

To właśnie ten drugi warunek, lata opłacania składek, bywa dla wielu osób barierą nie do pokonania. Od 1 marca 2025 roku najniższa gwarantowana emerytura wynosi 1709,81 zł brutto, jednak aby ją otrzymać, kobieta musi udokumentować co najmniej 20 lat, a mężczyzna 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych. Tymczasem przeciętna emerytura wypłacana przez ZUS, według danych Głównego Urzędu Statystycznego, w 2025 roku wynosi około 3986,91 zł brutto.

Luka pomiędzy tymi kwotami pokazuje, jak zróżnicowana jest sytuacja materialna polskich seniorów. System, choć w teorii sprawiedliwy, nie jest w stanie przewidzieć wszystkich życiowych dramatów, takich jak przewlekła choroba, konieczność opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem czy inne zdarzenia losowe, które uniemożliwiają wypracowanie wymaganego stażu.

W efekcie coraz częściej mówi się o potrzebie wzmocnienia filarów bezpieczeństwa socjalnego i elastyczniejszego podejścia do systemu emerytalnego. Ekspertki i eksperci wskazują, że konieczne jest uwzględnienie pracy opiekuńczej, wykonywanej najczęściej przez kobiety, a także okresów niestabilnego zatrudnienia charakterystycznych dla młodszego pokolenia. W dobie rosnącej popularności umów cywilnoprawnych i samozatrudnienia wiele osób realnie uczestniczy w rynku pracy, ale nie gromadzi wystarczającego kapitału emerytalnego. W niektórych przypadkach już teraz można zastosować pewne rozwiązanie.

Emeryci muszą spełnić warunki

Głównym administratorem systemu ubezpieczeń społecznych w Polsce jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Instytucja ta zarządza Funduszem Ubezpieczeń Społecznych (FUS), z którego co miesiąc wypłacane są świadczenia dla milionów Polaków. Jednak w sytuacjach, które nie mieszczą się w standardowych ramach prawnych, państwo przewidziało dodatkowy mechanizm zabezpieczający.

Podstawą prawną jest tu artykuł 83 Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Przepis ten daje specjalne uprawnienia prezesowi ZUS oraz Prezesowi Rady Ministrów do przyznawania świadczeń na zasadach nadzwyczajnych. W obu przypadkach wysokość takiego świadczenia nie może przekroczyć kwoty najniższej gwarantowanej emerytury. Procedura jest jednak uruchamiana niezwykle rzadko, co podkreśla jej wyjątkowy charakter.

Statystyki pokazują, że liczba przyznanych świadczeń jest niewielka w stosunku do liczby wniosków, co świadczy o bardzo restrykcyjnej ocenie każdej sprawy. Jest to ostateczna deska ratunku dla osób, które znalazły się w sytuacji bez wyjścia, bez dochodów i bez możliwości ubiegania się o inne formy wsparcia. To wentyl bezpieczeństwa, który łagodzi formalizm systemu i pozwala na bardziej ludzkie podejście w najbardziej dramatycznych przypadkach.

Mimo to mechanizm ten budzi również kontrowersje. Krytyczki i krytycy wskazują, że decyzje o przyznaniu świadczenia mają w dużej mierze uznaniowy charakter, co może prowadzić do nierównego traktowania wnioskodawców. Brakuje przejrzystych kryteriów oceny sytuacji życiowej osób ubiegających się o pomoc, a sama procedura bywa długotrwała i obarczona znaczną biurokracją. Z drugiej strony zwolennicy utrzymania obecnych rozwiązań podkreślają, że wyjątkowość tego trybu pozwala zachować równowagę między zasadą równości wobec prawa a koniecznością reagowania na jednostkowe tragedie. Wiadomo, kto może liczyć na takie wsparcie.

Zobacz: Nie wyrzucaj starego dowodu osobistego. Może zapewnić Ci wyższą emeryturę

Ci Polacy mogą uzyskać emeryturę bez spełnienia warunków

Droga do uzyskania świadczenia w drodze wyjątku jest obwarowana szeregiem warunków, które muszą zostać spełnione łącznie. Decyzja prezesa ZUS zarezerwowana jest dla osób, które mogą udowodnić, że niespełnienie ustawowych warunków do emerytury lub renty nastąpiło wskutek szczególnych okoliczności, których nie dało się przewidzieć ani im zapobiec. Muszą one również wykazać, że nie posiadają żadnych niezbędnych środków utrzymania i ze względu na wiek lub całkowitą niezdolność do pracy nie mogą podjąć zatrudnienia. Kwota takiego świadczenia wynosi tyle, co minimalna emerytura.

Jeszcze bardziej unikalny charakter ma świadczenie przyznawane przez premiera. Ta forma pomocy jest skierowana do osób o wybitnych zasługach dla polskiego społeczeństwa, w tym działaczy opozycji antykomunistycznej, ludzi kultury, nauki czy sportu, którzy z różnych powodów znaleźli się w trudnej sytuacji materialnej. W ostatnich latach z tej ścieżki korzystały również rodziny ofiar katastrof.

Każdy wniosek jest rozpatrywany indywidualnie, a decyzja ma charakter uznaniowy, co oznacza, że nawet spełnienie formalnych przesłanek nie gwarantuje przyznania świadczenia. Jest to dowód na to, że system, choć na co dzień opiera się na twardych danych i przepisach, w ostateczności potrafi dostrzec ludzki wymiar i odpowiedzieć na wyjątkowe potrzeby, niosąc wsparcie tam, gdzie standardowe procedury zawodzą.

Informacje o tym, komu są przyznawane świadczenia wyjątkowe, prezes ZUS i premier muszą przekazać do dnia 31 stycznia każdego roku.