Rząd przejmuje domy i działki Polaków. Mają 120 dni na wyprowadzkę, rekompensata w niepełnej kwocie

Wywłaszczenie — kiedy państwo może odebrać prywatną własność?

Wywłaszczenie to szczególny mechanizm prawny, który pozwala państwu przejąć prywatną nieruchomość w zamian za odszkodowanie. Może być zastosowany wyłącznie w ściśle określonych sytuacjach, przede wszystkim wtedy, gdy wymaga tego realizacja inwestycji o znaczeniu publicznym. Chodzi m.in. o budowę dróg, linii kolejowych, sieci energetycznych czy obiektów infrastruktury strategicznej.

Prawo gwarantuje, że osoba pozbawiana nieruchomości nie zostanie pozostawiona bez rekompensaty. Odszkodowanie powinno odpowiadać wartości rynkowej przejmowanej działki, domu czy mieszkania, a procedura wywłaszczenia podlega kontroli administracyjnej i sądowej. Z perspektywy obywatela to sytuacja trudna często oznacza konieczność opuszczenia miejsca, w którym mieszkał od lat. Z punktu widzenia państwa, to narzędzie niezbędne, aby realizować inwestycje, które służą milionom obywateli.

Choć wywłaszczenia budzą kontrowersje, to w praktyce są stosowane w wielu krajach, a ich zasady wynikają wprost z konstytucji i ustaw. Niedawno rząd przyjął nowelizację prawa, która ma usprawnić ten proces w Polsce z jednego konkretnego powodu. 

Czego dotyczy projekt ustawy przyjętej przez Rząd?

Projekt nowelizacji dotyczy inwestycji w Centralny Port Komunikacyjny. CPK to jeden z największych planowanych projektów infrastrukturalnych w Europie Środkowej, ma być nowoczesnym węzłem transportowym, łączącym lotnisko centralne dla Polski z siecią szybkich kolei i autostrad.

Głównym celem budowy portu jest zwiększenie przepustowości ruchu pasażerskiego i towarowego oraz stworzenie alternatywy dla obecnie przeciążonego lotniska Chopina w Warszawie. Nowe lotnisko ma obsługiwać nawet kilkadziesiąt milionów pasażerów rocznie i stać się jednym z głównych hubów komunikacyjnych w Europie.

Skala inwestycji oznacza konieczność przejęcia tysięcy hektarów gruntów. To właśnie w tym kontekście rząd zdecydował się na nowelizację ustawy, aby przyspieszyć i uporządkować procedury wywłaszczeniowe. Właśnie temu poświęcone są najnowsze zmiany w prawie.

Nowelizacja została przyjęta przez rząd pod koniec sierpnia, następnie prace nad nią ma przejąć Sejm i Senat, a potem zostanie jeszcze oczekiwanie na podpis prezydenta. Niektóre zapisy dokumentu mogą jednak budzić wątpliwości wśród właścicieli gruntów, szczególnie dotyczące trybu i wysokości odszkodowań. Czy rzeczywiście jest powód do niepokoju?

Nowe przepisy w sprawie CPK — 120 dni na opuszczenie domu i szybka zaliczka na odszkodowanie

Rada Ministrów przyjęła projekt nowelizacji ustawy o Centralnym Porcie Komunikacyjnym, którego celem jest przyspieszenie wypłaty odszkodowań za przejmowane nieruchomości. Jak podkreślono w komunikacie, zaproponowane rozwiązania są bezprecedensowe i mają poprawić sytuację osób bezpośrednio dotkniętych budową CPK.

Najważniejsze zmiany to:

• zaliczka w wysokości 85 proc. odszkodowania, wypłacana jeszcze przed opuszczeniem nieruchomości,
• termin 120 dni na wyprowadzkę, liczony od dnia ustalenia wysokości odszkodowania,
• możliwość nadania decyzji lokalizacyjnej rygoru natychmiastowej wykonalności przez wojewodę, co przyspieszy rozpoczęcie postępowania odszkodowawczego,
• obowiązek określenia kwoty odszkodowania w ciągu 60 dni od wydania decyzji,
• wypłata zaliczki w ciągu 30 dni od złożenia wniosku, nawet jeśli właściciel nie zgadza się z zaproponowaną wyceną, bez utraty prawa do odwołania się.

Nowelizacja daje większe gwarancje osobom wywłaszczanym, a jednocześnie umożliwia państwu szybsze prowadzenie procedur inwestycyjnych. Dzięki zmianom spółka CPK będzie mogła wcześniej uzyskiwać niezbędne pozwolenia i przygotowywać prace budowlane, bez konieczności fizycznego przejmowania gruntów.

Projekt nowelizacji został przygotowany z inicjatywy Macieja Laska, Pełnomocnika Rządu ds. CPK. Po przyjęciu przez Radę Ministrów ustawa trafi teraz do Sejmu, następnie do Senatu, a ostatecznie do podpisu Prezydenta RP.

Choć prezydent wielokrotnie deklarował, że popiera ideę budowy Centralnego Portu Komunikacyjnego, wciąż nie wiadomo, czy podpisze się pod rządową ustawą. Krótko po zaprzysiężeniu złożył własną propozycję w sprawie CPK, a już w kampanii wyborczej zapowiadał, że będzie dążył do powrotu do projektu obywatelskiego.