Jest podpis prezydenta Nawrockiego. Pracownicy z tymi umowami czekali na to długie lata

Kodeks pracy dotyczy konkretnej grupy zatrudnionych

Fundamentem polskiego prawa zatrudnienia jest Kodeks pracy, ustawa z 1974 roku, wielokrotnie nowelizowana, ale wciąż oparta na wizji rynku zdominowanego przez umowy o pracę na czas nieokreślony. Jego nadrzędną funkcją jest ochrona pracownika, postrzeganego jako słabsza strona stosunku pracy. Ten ochronny parasol jest jednak bardzo selektywny, w pełni obejmuje wyłącznie osoby zatrudnione na etacie.

To właśnie ta forma gwarantuje dostęp do kluczowych przywilejów: płatnego urlopu wypoczynkowego (20 lub 26 dni), wynagrodzenia za czas choroby, ochrony przed nagłym zwolnieniem, prawa do odprawy, dodatków za pracę w godzinach nadliczbowych czy szczególnej ochrony dla kobiet w ciąży i pracowników w wieku przedemerytalnym. Przez dekady ten model tworzył wyraźny, niemal kastowy podział na pracowników "etatowych” i całą rzeszę pozostałych.

Ta druga grupa, pracująca na umowach zlecenia, o dzieło czy prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą, zmuszona była do funkcjonowania w zupełnie innej rzeczywistości prawnej, często pozbawionej podstawowych gwarancji bezpieczeństwa. Skala tego zjawiska jest ogromna, według danych Głównego Urzędu Statystycznego, w Polsce na umowach cywilnoprawnych pracuje ponad 1,3 miliona osób, a kolejne 1,5 miliona prowadzi własną działalność. To blisko 3 miliony ludzi, których praca, często identyczna z tą wykonywaną na etacie, była do tej pory pomijana w kontekście budowania stażu pracy.

Takie przywileje miała umowa o pracę

Czym zatem, w świetle dotychczasowych przepisów, był staż pracy? Definiowano go jako sumę wszystkich zakończonych okresów zatrudnienia wyłącznie na podstawie umowy o pracę. Do puli tej wliczały się również okresy nauki w szkołach ponadpodstawowych i wyższych, ale na tym koniec. Dekada spędzona na realizacji skomplikowanych projektów w ramach umowy zlecenia czy budowania od zera własnej, prosperującej firmy, w świetle Kodeksu pracy nie miała żadnego znaczenia.

W praktyce prowadziło to do absurdalnych sytuacji. Doświadczony programista z dziesięcioletnim doświadczeniem na kontrakcie B2B, po przejściu na swoją pierwszą w życiu umowę o pracę, był traktowany na równi z absolwentem dopiero wchodzącym na rynek. Przekładało się to na bardzo konkretne straty. Podstawowy wymiar urlopu wypoczynkowego wynosi 20 dni. Prawo do 26 dni nabywa się dopiero po udokumentowaniu 10 lat stażu pracy.

Oznacza to, że nasz programista musiałby przepracować kolejne 10 lat na etacie, by zyskać dodatkowe 6 dni wolnego. Podobnie wyglądała kwestia okresu wypowiedzenia, przy stażu poniżej 6 miesięcy wynosi on zaledwie 2 tygodnie, podczas gdy po 3 latach pracy wydłuża się do 3 miesięcy, dając znacznie większe poczucie stabilizacji. W sektorze publicznym od stażu zależą również konkretne pieniądze, dodatki stażowe, nagrody jubileuszowe czy wysokość odprawy. Dotychczasowy system tworzył więc prawną fikcję, w której ogromna część aktywności zawodowej Polaków była po prostu niewidzialna. Teraz to wszystko ulega zmianie, jest podpis prezydenta Karola Nawrockiego.

Zobacz: Młodzi wstydzą się przyznać. Coraz więcej Polaków staje się NEET. To nie kwestia lenistwa

Prezydent podpisał ustawę, pracownicy na tym skorzystają

Podpisana przez prezydenta Karola Nawrockiego nowelizacja Kodeksu pracy oraz niektórych innych ustaw, przygotowana przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, jest prawdziwą rewolucją. Zgodnie z nowymi regulacjami, do pracowniczego stażu pracy, od którego zależą uprawnienia takie jak wymiar urlopu czy długość okresu wypowiedzenia, wliczane będą również okresy na innych formach zatrudnienia. To przede wszystkim:

• okresy prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej,
• czas zawieszenia działalności w celu opieki nad dzieckiem,
• okresy współpracy z osobą prowadzącą działalność gospodarczą,
• umowy-zlecenia, umowy o świadczenie usług i agencyjne,
• praca jako osoba współpracująca,
• członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub spółdzielni kółek rolniczych,
• udokumentowana praca zarobkowa za granicą (inna niż zatrudnienie na umowie o pracę),
• okresy służby w Straży Marszałkowskiej i Służbie Celno-Skarbowej.

Co kluczowe, zmiana będzie działać wstecz. Dla milionów osób oznacza to skokową zmianę ich statusu na rynku. Ktoś, kto przez 12 lat prowadził firmę, a następnie zatrudnił się na etacie, od razu zyska prawo do 26 dni urlopu i trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia. Nowe okresy zatrudnienia będą weryfikowane przede wszystkim na podstawie zaświadczeń z ZUS. Jeśli jednak dana aktywność zawodowa nie była zgłaszana do ZUS, na przykład w przypadku niektórych form pracy wykonywanej za granicą, konieczne będzie przedstawienie innych dokumentów potwierdzających taki okres zatrudnienia.

To także symboliczne zrównanie wartości różnych form legalnej pracy i uznanie, że doświadczenie zdobywa się nie tylko za biurkiem w korporacji. Choć nowe przepisy nie będą miały wpływu na uprawnienia emerytalne (te zależą od stażu ubezpieczeniowego, a nie pracowniczego), stanowią one fundamentalny krok w stronę ucywilizowania polskiego rynku pracy i dostosowania go do realiów XXI wieku.