Młodzi wstydzą się przyznać. Coraz więcej Polaków staje się NEET. To nie kwestia lenistwa

NEET w Polsce. Na czym dokładnie polega?

NEET (z angielskiego “not in employment, education, or training”,) to termin określający niejednorodną grupę ludzi w przedziale wiekowym 15-34, którzy się nie uczą, ale też nigdzie nie pracują i nie uczestniczą w żadnych programach edukacyjnych ani szkoleniowych — są niedostrzegani przez instytucje wsparcia, poza systemem pracy i edukacji, z ograniczonymi perspektywami i na marginesie społeczeństwa. Problem nie ogranicza się wyłącznie do Polski - występuje także w wielu innych krajach, a ostatnie lata odsłoniły skalę zjawiska w krajach bałtyckich.

Warto mieć na uwadze, że w zależności od kontekstu i kryteriów przyjętych przez różne instytucje i kraje, definicja NEET może się nieco różnić. NEET może obejmować zarówno Polaków, którzy dopiero co zakończyli swoją edukację i jeszcze nie znaleźli zatrudnienia, jak i osoby, które przez wiele lat wciąż nie znalazły dla siebie posady na rynku pracy. Co ważne, osoby NEET to nie to samo, co osoby bezrobotne. Ten drugi termin odnosi się bowiem do osób, które aktywnie poszukują pracy i są gotowe ją podjąć, a do NEET zaliczamy także tych, którzy pozostają bierni zawodowo. Również z uwagi na tę różnorodność trudno jest opisać NEET jedną definicją i skutecznie monitorować grupę jako całość.

NEET - nowe zjawisko społeczne

Zgodnie z badaniami przeprowadzonymi przez Eurofound, wśród osób NEET możemy wyróżnić aż siedem podgrup, z których każda wymaga odrębnego podejścia: 

• krótkoterminowo bezrobotnych, 
• długoterminowo bezrobotnych, 
• osoby z zobowiązaniami rodzinnymi, 
• osoby powracające na rynek pracy, 
• osoby zniechęcone, 
• osoby chore i z niepełnosprawnościami,
• osoby podążające alternatywnymi ścieżkami. 

Najnowszy raport Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości wskazuje, że NEET w naszym kraju dotyczy aż 10 proc. Polaków w młodym wieku. Spore zróżnicowanie widać między mężczyznami a kobietami. Do NEET zalicza się więcej kobiet niż mężczyzn. Jeśli chodzi o zróżnicowanie w zależności od województwa, to najwięcej takich osób odnotowano w woj. podkarpackim, a najmniej - w mazowieckim. Poziom wykształcenia również ma znaczenie - im niższy, tym większe ryzyko trafienia do grupy NEET.

Z kolei według badania GUS „Osoby młode na rynku pracy”, 63 proc. młodych Polaków w wieku 15–34 lata było aktywnych zawodowo, czyli pracowało lub szukało pracy. Dla całej populacji w wieku 15–89 lat wskaźnik ten wyniósł 58,5 proc. Wśród młodych osób pracowało 59,8 proc., a w całej populacji – 56,8 proc. Bezrobocie w tej grupie młodych wyniosło 5,1 proc., czyli było wyższe niż średnia dla całej populacji, która w 2024 r. osiągnęła 2,9 proc. Co zatem tak naprawdę sprawia, że Polacy stają się NEET?

ZOBACZ TAKŻE: Wiadomo skąd w Polsce rosnące bezrobocie. GUS pokazał dane i wszystko jasne

Są poza systemem pracy i edukacji - kryzys czy lenistwo?

Mogłoby się wydawać, że NEET to wyłącznie osoby, które są leniwe, zniechęcone czy życiowo niezaradne. Nic bardziej mylnego. O przynależności do tej grupy decyduje ogrom czynników indywidualnych, takich jak niskie wykształcenie czy trudna sytuacja rodzinna, ale też bariery systemowe - oferta edukacyjna niedopasowana do współczesnych realiów, brak skutecznego wsparcia instytucjonalnego i niestabilność zatrudnienia. Wśród czynników indywidualnych można wymienić też niskie poczucie własnej wartości, przez które wielu młodych wierzy, że nie ma nic wartościowego do zaoferowania pracodawcom.

To wszystko doprowadza do sytuacji, w której młodzi ludzie nie potrafią się odnaleźć na rynku pracy i tracą nie tylko stabilizację finansową, ale też poczucie sprawczości. Do osób NEET możemy zaliczyć na przykład młodych rodziców, których w całości pochłania opieka nad dziećmi, osoby z rozmaitymi problemami zdrowotnymi, absolwentów mających trudności w znalezieniu pracy odpowiadającej ich kwalifikacjom czy chociażby osoby, które po skończeniu szkoły postanowiły zrobić sobie przerwę od nauki.

Zjawisko NEET to nie kwestia lenistwa czy złej woli - to efekt nakładających się barier. Reagowanie wyłącznie szkoleniami to za mało - potrzebne są rozwiązania systemowe - wskazują autorzy raportu.