Jeden dzień opóźnienia i kara 500 zł. Polacy walą do urzędów drzwiami i oknami, lada moment zmiana w prawie

Nowe prawo wchodzi w życie

7 maja 2025 r. weszła w życie nowelizacja ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Zmienia ona zasady, na jakich będzie można budować na działkach w Polsce. W najbliższym czasie gminy będą musiały opracować nowe dokumenty planistyczne — tzw. plany ogólne — które będą decydowały o tym, gdzie i co można będzie budować. Dla właścicieli działek i inwestorów oznacza to konieczność większej czujności.

Plan ogólny to nowy dokument planistyczny, który każda gmina musi przygotować najpóźniej do 30 czerwca 2026 r. Zastąpi on dotychczasowe studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Po tym terminie wszystkie nowe plany miejscowe oraz decyzje o warunkach zabudowy (WZ) będą musiały być zgodne z zapisami planu ogólnego.

To oznacza, że jeśli gmina zdecyduje, że jakaś działka znajduje się w tzw. strefie otwartej z zakazem zabudowy, właściciel nie będzie mógł na niej niczego wybudować — nawet domu jednorodzinnego.

Początkowo gminy miały czas na uchwalenie planów ogólnych do końca 2025 roku, ale nowelizacja wydłużyła ten termin o pół roku — do 30 czerwca 2026 r. Dzięki temu samorządy zyskały więcej czasu na przygotowanie dokumentów i uniknięcie chaosu inwestycyjnego. Jak się jednak okazuje, to nie pomogło. W urzędach ustawiają się kolejki, a kary w wysokości 500 zł za każdy dzień zwłoki już lada chwila zaczną być naliczane.

ZUS wydaje decyzje ws. nowego świadczenia. Są problemy, te osoby nie dostaną pieniędzy Czytaj dalej Tyle trzeba zarabiać, by dostać 7000 zł emerytury. Znamy wyliczenia, ta kwota to nie żart Czytaj dalej

To się zmieni dla właścicieli nieruchomości

Inwestorzy i właściciele działek muszą wiedzieć o tym, co zmienia się dla nich w ramach nowelizacji przepisów. Okazuje się bowiem, że już tylko do końca 2025 roku można uzyskać bezterminową decyzję WZ, natomiast od 1 stycznia 2026 roku będą one wydawane na 5 lat. Dodatkowo od 1 lipca 2026 r. wszystkie decyzje i plany miejscowe będą musiały być zgodne z planem ogólnym.

Jeśli działka znajdzie się w strefie, w której nie można budować — gmina będzie mogła zablokować inwestycję, nawet jeśli właściciel ma już działkę. Obecnie obowiązujące decyzje WZ (wydane przed 1 stycznia 2026 r.) pozostaną ważne — nie trzeba się nimi martwić.

Nowe prawo może uderzyć również w rolników. Kiedy to gmina będzie decydowała o tym, które tereny będą chronione, a które można przeznaczyć pod zabudowę, właściciele gospodarstw mogą mieć problemy z budową siedlisk na swoich gruntach, nawet jeśli mają duży teren. To może wymuszać na nich zakup dodatkowych działek w wyznaczonych strefach. Są już konsekwencje nowego prawa — to gigantyczne kolejki w urzędach.

Osoby prywatne oraz inwestorzy postanowili już teraz, jak najszybciej wystąpić o pozwolenie na budowę, zanim najnowsze przepisy wejdą w życie. W ten sposób mogą być chronieni przed restrykcyjnymi ograniczeniami. W urzędach odnotowano dwukrotny wzrost liczby wniosków, porównując do roku 2024. Samorządy zostały więc zasypane dokumentacją, która muszą teraz jak najszybciej rozpatrzyć.

A to nie koniec problemów. Kary za każdy dzień zwłoki mogą być olbrzymie, trzeba o tym wiedzieć.

Zobacz: Surowe kary dla właścicieli psów. Nawet 5000 zł za ten błąd podczas spaceru

Kolejki w urzędach, gminy pracują w pocie czoła

Okazuje się, że wydłużony czas na przygotowanie planów ogólnych przez samorządy wciąż nie jest wystarczający. To proces, który wymaga dużych nakładów finansowych, wiedzy ze specjalistycznych dziedzin, a także olbrzymiej ilości czasu. Zdążenie przed 30 czerwca 2025 roku może być nie lada wyzwaniem.

Dla wielu urzędów to oznacza administracyjny paraliż. Pracownicy działów planowania przestrzennego pracują pod coraz większą presją, terminy rozpatrywania spraw wydłużają się z tygodnia na tydzień, a chaos się pogłębia. Sytuację pogarsza fakt, że za każdy dzień przekroczenia ustawowego terminu rozpatrzenia wniosku, gmina musi zapłacić karę w wysokości 500 złotych. Tymczasem każde niedopatrzenie formalne — choćby brak jednego dokumentu — cofa sprawę o kolejne tygodnie.

Samorządy próbują się ratować: zatrudniają dodatkowych pracowników, zlecają opracowania zewnętrznym urbanistom i firmom konsultingowym. Koszt przygotowania jednej decyzji WZ sięga obecnie kilkuset złotych, ale mimo zwiększonych nakładów — urzędy nie nadążają.

Co gorsza, w miejscowościach, które nie zdążą przyjąć planu ogólnego, wydawanie nowych "wuzetek” zostanie całkowicie wstrzymane. To oznacza faktyczny zakaz jakiejkolwiek nowej zabudowy, dopóki gmina nie uchwali nowego dokumentu planistycznego. W praktyce może to zająć miesiące, a nawet lata. W obliczu nadchodzącej blokady administracyjnej każde pozwolenie może się okazać bezcenne. Wydana teraz decyzja może przesądzić o tym, czy w ogóle będziesz mógł budować na swojej działce w kolejnych latach. Czas oczekiwania może być długi — nawet kilka miesięcy — ale to i tak lepsze niż ryzyko całkowitej niemożności zabudowy.