Odpowiedzialność materialna pracownika. Kiedy trzeba zapłacić za szkody?

Odpowiedzialność materialna pracownika na zasadach ogólnych

Według Kodeksu pracy pracownik, który nie wykonał obowiązków albo wykonał je nienależycie, wyrządzając przy tym szkodę pracodawcy ze swojej winy, ponosi odpowiedzialność materialną na zasadach ogólnych. Zakres tej odpowiedzialności mieści się w granicach rzeczywistej straty poniesionej przez pracodawcę i dotyczy tylko normalnych następstw działań lub zaniechań, z których wynikła szkoda. Pracownik nie ponosi natomiast odpowiedzialności za część szkody, którą spowodował pracodawca lub inna osoba trzecia. Nie odpowiada też za ryzyko związane z działalnością pracodawcy, a w szczególności za szkodę wynikłą w związku z działaniem w granicach dopuszczalnego ryzyka.

Na pracodawcy spoczywa ciężar udowodnienia swojej straty i określenia jej wysokości oraz wskazania konkretnych działań pracownika, które spowodowały uszczerbek. W sytuacji, gdy do szkody przyczyniło się kilku pracowników, każdy z nich ponosi odpowiedzialność w zakresie zależnym od stopnia swojej winy. Jeżeli nie da się ustalić, kto zawinił bardziej, a kto mniej, za szkodę zbiorową odpowiadają wszyscy pracownicy po równo.

Wysokość odszkodowania równa się wysokości poniesionej przez pracodawcę straty, ale nie może przekraczać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody. W sytuacji, gdy pracownik umyślnie doprowadził do straty, jest obowiązany do jej naprawienia w pełnej wysokości.

Odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną osobie trzeciej

Jeżeli pracownik w trakcie wykonywania obowiązków wyrządził szkodę osobie trzeciej, odpowiedzialność za jej naprawienie ponosi wyłącznie pracodawca. Pracownik natomiast odpowiada za to zdarzenie przed pracodawcą i może z nim zawrzeć ugodę dotyczącą wyrównania strat powstałych przez naprawianie szkód przez pracodawcę na rzecz osoby trzeciej. Należy uwzględnić wszelkie okoliczności sprawy, stopień winy pracownika oraz jego stosunek do wykonywania obowiązków służbowych. W sytuacji, gdy pracownik uchyla się od wykonania warunków ugody, wówczas sprawa może trafić do sądu pracy. Sąd pracy nada ugodzie klauzulę wykonalności albo odmówi nadania jej, jeżeli uzna, że ugoda jest niezgodna z prawem lub narusza zasady współżycia społecznego.

Odpowiedzialność pracownika za powierzone mienie

Pracownik ponosi również odpowiedzialność materialną za powierzone mu mienie, które należy zwrócić lub się z niego rozliczyć. Poprzez mienie rozumie się między innymi pieniądze, papiery wartościowe lub kosztowności, narzędzia i instrumenty i inne tego typu przedmioty, a także środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze. Pracownik odpowiada w pełnej wysokości za straty w powierzonym mieniu.

Pracownik ma jednak szansę, aby uwolnić się od odpowiedzialności, jeśli wykaże, że szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych, czyli takich, którym nie mógł zapobiec nawet przy wykonywaniu pracy z należytą starannością. Osoba zatrudniona nie może zostać obciążona wyrównaniem szkody szczególnie w przypadku, gdy pracodawca nie zapewnił warunków umożliwiających zabezpieczenie powierzonego mienia. Przesłanką odpowiedzialności pracownika jest więc właściwe powierzenie mienia przez pracodawcę.

Jeżeli za stratę w powierzonym mieniu odpowiada kilku pracowników, mogą współdzielić odpowiedzialność, pod warunkiem, że zawarli z pracodawcą umowę na piśmie o współodpowiedzialności materialnej. Jednakże, gdy wina leży po stronie tylko niektórych pracowników, wtedy szkodę naprawiają wyłącznie winowajcy.

Istnieją pewne okoliczności, które pozwalają pracownikowi bronić się przed odpowiedzialnością za mienie powierzone. Wśród nich należy wymienić niewłaściwą organizację pracy, brak odpowiedniego nadzoru i kontroli, przydzielanie obowiązków pracownikowi, który nie posiada wymaganych kwalifikacji lub ustalenia zbyt szerokiego zakresu obowiązków, niemożliwych do spełnienia mimo dołożenia wszelkich starań.