Podatek od emerytury nie zawsze konieczny. Ci seniorzy mogą zaoszczędzić nawet 400 zł miesięcznie
Dyskusje o wysokości polskich emerytur wciąż rozgrzewają Polaków. Choć świadczenia są niskie, to równocześnie automatycznie zostają opodatkowane. Wielu seniorów ma więc trudności ze związaniem końca z końcem. Konkretna grupa może jednak pozbyć się tego problemu, wystarczy wypełnić wniosek. To nawet kilkaset złotych miesięcznie.
Wielu Polaków pobiera skromną emeryturę
Sytuacja materialna emerytów w Polsce pozostaje tematem ożywionej debaty publicznej, zwłaszcza w kontekście skumulowanej presji inflacyjnej z ostatnich lat. Po waloryzacji w marcu 2025 roku minimalna gwarantowana emerytura wynosi 1 878,91 zł brutto. Dla setek tysięcy beneficjentów jest to podstawa domowego budżetu i punkt odniesienia dla poczucia bezpieczeństwa finansowego.
Z drugiej strony, średnie świadczenie wypłacane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych oscyluje na znacznie wyższym poziomie, według danych z połowy roku przeciętna emerytura w Polsce wynosiła około 3 910 zł brutto. Warto jednak pamiętać, że ten wskaźnik jest często zaburzany przez relatywnie niewielką grupę osób pobierających bardzo wysokie świadczenia. Lepszy obraz sytuacji daje mediana, która w połowie 2025 roku szacowana była na około 3 250-3 544 zł brutto. Oznacza to, że połowa polskich emerytów musi co miesiąc gospodarować kwotą niższą.
Rozpiętość między tymi wskaźnikami a płacą minimalną oraz przeciętnym wynagrodzeniem w sektorze przedsiębiorstw pokazuje, jak realna jest groźba ubóstwa wśród seniorów. Coroczna waloryzacja, uzależniona od inflacji i realnego wzrostu płac, stara się chronić siłę nabywczą świadczeń, jednak w warunkach wysokiego wzrostu cen jej działanie jest często opóźnione.
Warto również pamiętać o dodatkowych świadczeniach, takich jak tzw. trzynasta i czternasta emerytura. Choć stanowią one istotne wsparcie finansowe, są to transfery jednorazowe, które nie zmieniają fundamentalnie niskiej podstawy wielu comiesięcznych wypłat. Okazuje się, że w konkretnych sytuacjach emerytura może nie być opodatkowana. Trzeba wtedy jednak wykonać działanie.
Świadczenia emerytalne opodatkowane
Kluczowym elementem systemu podatkowego, który zrewolucjonizował sytuację osób o niższych dochodach, jest kwota wolna od podatku w wysokości 30 000 zł rocznie. Została ona wprowadzona w ramach reformy "Polski Ład” i stanowiła skokowy wzrost w porównaniu do poprzedniego progu, który wynosił zaledwie 8 000 zł. Nowa regulacja oznacza, że dochody nieprzekraczające tego pułapu są całkowicie zwolnione z podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT).
Przeliczając tę kwotę na świadczenia miesięczne, próg ten odpowiada emeryturze w wysokości 2 500 zł brutto (2 500 zł * 12 miesięcy = 30 000 zł). W teorii każdy senior, którego świadczenie nie przekracza tej kwoty, nie powinien oddawać państwu ani złotówki w formie podatku. Dlaczego więc w praktyce środki te są często potrącane? Wynika to z faktu, że ZUS jako płatnik ma prawny obowiązek obliczać, pobierać i odprowadzać do urzędu skarbowego comiesięczną zaliczkę na podatek dochodowy.
Dzieje się tak, ponieważ organ nie posiada informacji o ewentualnych innych źródłach dochodu emeryta (np. z umowy o dzieło, najmu), które w skali roku mogłyby spowodować przekroczenie progu 30 000 zł. W efekcie, dla bezpieczeństwa systemu, zaliczka jest pobierana, senior otrzymuje niższe świadczenie netto, a nadpłacony podatek jest mu zwracany dopiero przy rocznym rozliczeniu PIT, często po wielu miesiącach. Dla osoby z budżetem rzędu 2 000 zł jest to niepotrzebne i dotkliwe zamrożenie kapitału.
Wiadomo, co należy zrobić, aby kwota nie była pomniejszana o podatek. To może wesprzeć wielu emerytów.
Wtedy ZUS nie opodatkuje emerytury
Seniorzy, którzy są pewni, że ich łączne roczne dochody nie przekroczą 30 000 zł, mogą w prosty i skuteczny sposób odzyskać płynność finansową. Rozwiązaniem jest złożenie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych wniosku EPD-21. Jest to oficjalny, choć ogólny formularz w sprawach świadczeń emerytalno-rentowych, który pozwala na złożenie oświadczenia o rezygnacji z pobierania przez ZUS miesięcznych zaliczek na podatek dochodowy.
Składając go, świadczeniobiorca informuje organ, że jego przewidywane dochody mieszczą się w kwocie wolnej od podatku, a zatem potrącanie zaliczek jest bezzasadne. Nie jest to więc żadna dodatkowa dotacja czy ulga, lecz odzyskanie własnych pieniędzy, które zamiast czekać na koncie urzędu skarbowego, od razu trafiają do portfela emeryta. Formularz można złożyć w dowolnym momencie roku osobiście, pocztą lub elektronicznie przez PUE ZUS.
Instytucja z kolei ma obowiązek uwzględnić go najpóźniej od następnego miesiąca po jego otrzymaniu. Ta indywidualna optymalizacja jest jednak tylko drobnym elementem w szerszym obrazie systemowym. Polska, podobnie jak wiele krajów Europy, stoi w obliczu pogłębiającego się kryzysu demograficznego. Wskaźnik obciążenia demograficznego, pokazujący stosunek liczby osób w wieku nieprodukcyjnym do liczby osób pracujących, systematycznie rośnie. Prognozy Głównego Urzędu Statystycznego są alarmujące, o ile dziś na 100 osób w wieku produkcyjnym przypada około 70 osób w wieku nieprodukcyjnym, o tyle w 2060 roku wskaźnik ten może zbliżyć się do 100.
Oznacza to, że obecny model repartycyjny, w którym bieżące składki pracujących finansują bieżące emerytury, staje się długoterminowo niewydolny. Wymusza to debatę o przyszłości systemu, w tym o roli dodatkowych, kapitałowych form oszczędzania, takich jak PPK czy IKE.
