L4 w tym terminie to proszenie się o kontrolę. ZUS będzie bezlitosny, Polacy mogą się spodziewać wizyty

Polakom przysługuje zwolnienie chorobowe

Zwolnienie chorobowe (L4) to jedno z podstawowych praw pracownika w Polsce, które umożliwia wypoczynek w razie choroby, urazu lub innych powodów, które uniemożliwiają pracę. Wiele osób wciąż nie zna dokładnie zasad działania L4, co może skończyć się pewnymi nieprzyjemnościami.

Zwolnienie chorobowe to czas, w którym pracownik nie może wykonywać swojej pracy z powodów zdrowotnych, a zgodnie z prawem otrzymuje zasiłek chorobowy. W Polsce zwolnienie chorobowe jest częścią systemu ubezpieczenia społecznego, który zapewnia wsparcie finansowe dla osób w trudnej sytuacji zdrowotnej.

L4 przysługuje:

• pracownikom zatrudnionym,
• samozatrudnionym, jeśli opłacają składkę chorobową,
• osobom na umowach zlecenie, jeśli opłacają składkę chorobową,
• kobiety w ciąży,
• osoby opiekujące się chorym członkiem rodziny.

Warto zaznaczyć, że zasiłek chorobowy nie przysługuje osobom, które nie spełniają warunków zapisanych w ustawie, np. osoby w wieku emerytalnym, jeśli nie są zatrudnione, czy pracownicy wypoczynkowi (np. w czasie urlopu).

Za czas przebywania na L4 pracownik nie otrzymuje standardowego wynagrodzenia, lecz świadczenie chorobowe. Przez pierwsze 33 dni (lub 14 dni w przypadku pracowników powyżej 50. roku życia) wypłaca je pracodawca i wynosi zazwyczaj 80 proc. podstawy wymiaru, chyba że przepisy szczególne przewidują 100 proc. (np. w przypadku ciąży lub wypadku w pracy). Drugim etapem jest zasiłek chorobowy, funkcjonujący od 34. dnia (lub 15. dnia dla pracowników 50+) świadczenie wypłaca ZUS.

W niektórych sytuacjach można się jednak spodziewać specjalnej kontroli, która ma wykazać, czy L4 zostało wydane w prawidłowy sposób. W tym okresie dzieje się to najczęściej.

W tym okresie Polacy biorą najczęściej L4

Zasiłek chorobowy można pobierać maksymalnie przez 182 dni w roku (w przypadku gruźlicy lub ciąży, do 270 dni). Jeśli po tym okresie pracownik nadal nie jest zdolny do pracy, może ubiegać się o świadczenie rehabilitacyjne.

Podczas zwolnienia chorobowego należy:

• stosować się do zaleceń lekarskich,
• nie wykonywać pracy zarobkowej,
• przebywać w miejscu wskazanym w zwolnieniu (chyba że jest zaznaczony kod "2” oznaczający możliwość poruszania się).

ZUS i pracodawca mają prawo skontrolować prawidłowość korzystania z L4. Nadużycia mogą skutkować utratą prawa do świadczenia. Okazuje się bowiem, że zwolnienie chorobowe, potocznie nazywane L4, to jedno z najczęściej wykorzystywanych świadczeń w polskim systemie ubezpieczeń. Choć jego głównym celem jest ochrona zdrowia pracownika i umożliwienie mu powrotu do pełnej sprawności, statystyki pokazują, że po L4 sięgamy z różnych powodów, zarówno uzasadnionych, jak i budzących wątpliwości.

Dane ZUS i analizy firm zajmujących się kontrolą absencji chorobowych ujawniają wyraźną sezonowość. Najwięcej zwolnień wystawia się w styczniu i październiku, po około 2,4 miliona w każdym z tych miesięcy. Nieco mniej, około 2,2 miliona, notuje się w lutym i we wrześniu. Z kolei w miesiącach wiosenno-letnich, od maja do sierpnia, liczba L4 spada do 1,7-1,8 miliona miesięcznie. Rekordowy dzień pod względem liczby wystawionych zwolnień przypadł 16 grudnia 2024 roku, wtedy lekarze wystawili ponad 178 tysięcy L4.

Sezonowe skoki absencji chorobowych nie dziwią lekarzy. W styczniu i październiku nasila się zachorowalność na choroby wirusowe, a grudzień przynosi zarówno wzrost infekcji, jak i dodatkowe obciążenia związane z okresem świątecznym. Niektórzy eksperci wskazują także na zjawisko "mostkowania” wolnych dni, a więc brania zwolnień, które pozwalają wydłużyć weekend czy święta. To właśnie to zjawisko może przykuć uwagę ZUS.

Zobacz: Ceny paliw. Niespodzianka na stacjach benzynowych przed długim weekendem: cierpliwi zyskają

W tym przypadku ZUS przeprowadzi kontrolę L4

Zakład Ubezpieczeń Społecznych coraz częściej przygląda się zwolnieniom lekarskim wykorzystywanym nie tylko w celu powrotu do zdrowia, lecz także jako sposób na przedłużenie wolnego. Przykładem może być obecny tydzień z dniem wolnym 15 sierpnia (Święto Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny). Wystarczy wziąć zwolnienie w czwartek 14 lub poniedziałek 18 sierpnia, aby zyskać cztery lub pięć dni wolnego, nie wykorzystując ani jednego dnia urlopu.

ZUS traktuje takie sytuacje priorytetowo w kontrolach. Inspektorzy sprawdzają zarówno to, czy zwolnienie wystawiono zgodnie z prawem, jak i czy chory rzeczywiście spędza czas na leczeniu. Od 2025 roku urzędnicy mają dodatkowe narzędzia, mogą przeprowadzać niezapowiedziane wizyty, weryfikować aktywność zawodową podczas L4, a także korzystać z informacji znalezionych w mediach społecznościowych.

Powody wstrzymania wypłat bywają różne: 

• wykonywanie pracy w czasie chorobowego, 
• przebywanie w innym miejscu niż wskazane w zwolnieniu, 
• brak współpracy podczas kontroli
• unikanie kontaktu z inspektorem. 

W 2024 roku ZUS zakwestionował świadczenia na kwotę 640 tys. zł, czyli dwa razy więcej niż cztery lata wcześniej.

Najczęściej "mostkują” pracownicy w wieku 30-45 lat, szczególnie w branżach o niskim poziomie identyfikacji z pracodawcą, gdzie praca wykonywana jest w trybie ciągłym i absencja jednej osoby nie paraliżuje procesów. Kontrole bywają skutkiem nie tylko działań urzędników, coraz częściej to koledzy z pracy czy sąsiedzi informują o nadużyciach.

ZUS, szczególnie w okresach świątecznych i długich weekendów, nie zamierza przymykać oka na "mostkowanie”.