Klauzule abuzywne w umowach kredytowych - czym są
Podpisując umowę kredytową, trzeba pozostać czujnym. Zdarzają się sytuacje, gdy banki lub firmy pożyczkowe wykorzystują nieuwagę klienta i dołączają do umowy tzw. klauzule abuzywne. Zobacz, czym są klauzule niedozwolone i jak możesz się przed nimi bronić.
Czym są klauzule abuzywne?
Klauzule niedozwolone, zwane inaczej klauzulami abuzywnymi, to wzorcowe postanowienia umów, które kształtują obowiązki i prawa konsumenta w sposób niezgodny z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa. To, czy dana klauzula zawarta w umowie będzie uznana za abuzywną, zależy od tego, czy sposób, w jaki kształtuje prawa i obowiązki konsumenta, jest sprzeczny z dobrymi obyczajami lub, gdy świadczący usługę wykorzystuję swoją pozycję do wzmocnienia swoich interesów. Często tak właśnie dzieje się w przypadku podpisywania umowy z bankiem. Klauzule abuzywne dotyczą wyłącznie umów pomiędzy przedsiębiorcami a konsumentami. Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego, zapis umowny, aby zostać uznany za klauzulę abuzywną, musi:
Kształtować prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami;
Rażąco naruszać interes konsumenta;
Konsument nie uzgodnił zapisu umowy w sposób indywidualny- tzn. że nie miał realnego wpływu na jego kształt;
Nie może określać głównych świadczeń stron;
Przykłady klauzul abuzywnych:
uprawniające kontrahenta do jednostronnej zmiany umowy bez ważnej przyczyny;
ograniczające odpowiedzialność kontrahenta za szkody;
uzależniające zawarcie umowy od przyrzeczenia przez konsumenta zawierania kolejnych umów podobnego typu;
uzależniające dokonanie świadczenia od okoliczności zależnych tylko od kontrahenta;
przyznające kontrahentowi możliwość dokonywania jedynej wiążącej interpretacji umowy.
Co zrobić w przypadku klauzuli abuzywnej?
Jeśli zapis umowny wydaje się podejrzany, aby ustalić, czy można go zanegować, trzeba sprawdzić, czy faktycznie jest niedozwolony. W pierwszej kolejności należy porównać go z przepisami artykułu 3853 kodeksu cywilnego, który zawiera tzw. szarą listę, czyli katalog klauzul abuzywnych. Należy zaznaczyć, że katalog nie jest zbiorem zamkniętym i za klauzule abuzywną mogą zostać uznane zapisy, które się w nim nie znalazły. Kolejnym krokiem jest porównanie zapisów umowy z pozycjami zawartymi w rejestrze klauzul umownych udostępnionych przez UOKiK. Jeśli w dalszym ciągu zapisy umowy wydają się podejrzane, a nie znaleźliśmy odpowiadającemu im przykładu, najlepszym wyjściem będzie konsultacja z prawnikiem.
Co zrobić, jeśli bank nie zgadza się na usunięcie klauzuli abuzywnej?
W przypadku, gdy bank pomimo zastrzeżeń ze strony konsumenta nie chce wycofać z umowy podejrzanej klauzuli, to kredytobiorca ma prawo udać się do sądu. Sposób postępowania przed sądem zależy od tego, czy doszło do podpisania umowy.
W przypadku, gdy nie doszło do podpisania umowy, postępowanie prowadzone jest w tzw. trybie abstrakcyjnym. Jest on regulowany przez Ustawę o ochronie konkurencji i konsumentów. Organem, który kontroluje zapisy umowy, jest Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Konsument, który jest zaniepokojony brzmieniem zapisu umownego i ma uzasadnione wątpliwości co do jego zgodności z prawem, zawiadamia o tym UOKiK. Decyzja prezesa ma skutek wobec przedsiębiorcy, który zawarł klauzulę, wobec wszystkich konsumentów, którzy zawarli z nim umowę.
W sytuacji, gdy konsument zawarł już umowę z bankiem, postępowanie prowadzone jest w trybie kontroli incydentalnej. W tym przypadku konsument kieruje powództwo do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów o uznanie zapisów konkretnej umowy za klauzule abuzywne. Sąd może wtedy uznać roszczenie za uzasadnione i uchylić klauzulę. Co ważne, pozostała część umowy pozostaje w dalszym ciągu wiążąca.
Rejestr klauzul niedozwolony
Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) prowadzi rejestr klauzul niedozwolonych. Zawiera zbiór klauzul, które sąd uznał za abuzywne. Do rejestru, klauzule wpisywane są urzędowo, średnio raz na dwa miesiące. Do dziś wpisano około 5000 różnego rodzaju niedozwolonych zapisów.
