Budżet
Budżet – co to jest? Podstawowe informacje
Budżet to, w najprostszych słowach, plan finansowy, określający przewidywane dochody i wydatki w danym okresie, najczęściej rocznym – stanowi podstawowe narzędzie zarządzania finansami zarówno w skali państwa, jak i w wymiarze indywidualnym czy biznesowym.
Funkcją budżetu jest zapewnienie równowagi pomiędzy tym, co zostaje pozyskane, a tym, co zostaje wydane – niezależnie od tego, czy chodzi o finanse publiczne, samorządowe, czy prywatne. W ujęciu prawnym zaś, budżet państwa przyjmuje formę ustawy, a więc aktu, który po uchwaleniu przez parlament staje się wiążącym dokumentem finansowym.
Opracowanie budżetu wymaga umiejętności do prognozowania i dyscypliny do planów przestrzegania, ponieważ każda decyzja dotycząca wydatków pociąga za sobą skutki dla całej struktury finansowej. Nadwyżka budżetowa oznacza sytuację, w której dochody przewyższają wydatki, natomiast deficyt wskazuje na ich niedobór – w praktyce większość państw funkcjonuje w warunkach deficytowych, co wymaga finansowania różnicy poprzez emisję obligacji lub zaciąganie kredytów.
Budżet Polski – co go buduje? Wpływy do budżetu
Budżet Polski opiera się na dochodach pochodzących z różnych źródeł, z których najistotniejszymi są podatki. Największy udział w strukturze wpływów mają podatek VAT oraz podatek akcyzowy – dwa filary systemu podatkowego, które zapewniają państwu stałe i przewidywalne dochody.
Znaczącą rolę dla budżetu państwa odgrywają również podatki dochodowe od osób fizycznych (PIT) i prawnych (CIT), które w połączeniu z pozostałymi opłatami skarbowymi, cłami i składkami tworzą trzon budżetowych przychodów. Niestety, wiele dużych firm podatku CIT nie płaci, co znacząco wpływa negatywnie na budżet Polski. Do wpływów zalicza się także środki unijne oraz zyski z działalności państwowych spółek.
Wydatki budżetowe koncentrują się głównie na finansowaniu administracji publicznej, świadczeń socjalnych, ochrony zdrowia, edukacji, infrastruktury i obronności. W ostatnich latach istotny udział w strukturze wydatków zajmują transfery społeczne, które zwiększają presję na deficyt budżetowy.
Jak najlepiej zadbać o budżet domowy?
Budżet domowy, podobnie jak budżet państwa, wymaga planowania, kontroli i umiejętności przewidywania – kluczem do utrzymania stabilności finansowej jest prowadzenie regularnych zestawień przychodów i wydatków, oraz umiejętne rozróżnianie pomiędzy potrzebami, a zachciankami. Warto ustalić stałe limity dla poszczególnych kategorii wydatków – żywności, transportu, rachunków czy rozrywki – a nadwyżki przeznaczać na oszczędności lub inwestycje. Nawet niewielkie kwoty odkładane systematycznie mogą z czasem stworzyć poduszkę bezpieczeństwa, która pozwoli uniknąć zadłużenia w sytuacjach kryzysowych.
Racjonalne zarządzanie budżetem domowym wymaga też świadomości kosztów i nawyku analizy własnych decyzji zakupowych. Dobrym rozwiązaniem jest stosowanie zasady, według której część dochodów – najczęściej około 10–20% – trafia na oszczędności jeszcze przed dokonaniem jakichkolwiek wydatków. W dłuższej perspektywie pozwala to nie tylko na utrzymanie równowagi finansowej, ale także na budowę niezależności od zewnętrznych źródeł finansowania.
Pokaż więcej
Spadająca w ujęciu rocznym inflacja i osiągniecie celu dla inflacji bazowej mogą napawać optymizmem, jednak nie członków Rady Polityki Pieniężnej nominowanych przez Koalicję Obywatelską. Joanna Tyrowicz wciąż domaga się zdecydowanego podniesienia stóp procentowych, jednak daleko dalej w polityce zaciągania pasa poszedł inny członek RPP z nominacji KO, Ludwik Kotecki.
Katarzyna Pełczyńska-Nąłęcz to bez dwóch zdań jedna z najaktywniejszych członkiń rządu. Choć jej resort nie nie należy do tych, które przyciągają najwięcej medialnej uwagi, to proponowane przez nią ustawy są wyrazem czegoś, czego zdaje się, że coraz bardziej brakuje Donaldowi Tuskowi – słuchu społecznego. Ministra w najnowszym wywiadzie przedstawiła pomysł na zwiększenie dochodów państwa – służyć mają temu nowe podatki.
Komisja Europejska ogłosiła najważniejszy strategiczny dokument w Unii Europejskiej, który zdeterminuje jej politykę w nadchodzących latach. Zaprezentowany został wieloletni budżet na lata 2028-2034 o wielkości 2 bilionów euro. Polski rząd przekonuje, że jego struktura jest wyjątkowo korzystna dla Polski, a minister finansów twierdzi nawet, Polska jest największym beneficjentem nowych ram budżetowych UE.
Do końca czerwca rząd jest zobowiązany przedstawić główne założenia ustawy budżetowej na rok 2026. Już za sprawą budżetu na 2025 r. Andrzej Domański był chwalony przez środowiska progresywne za śmiałe decyzje w kwestii polityki dot. deficytu budżetowego, jednak bardziej konserwatywne stronnictwa upatrują w niej zagrożenia. Nowy raport zwraca uwagę na sprzeczność modelu łączącego "szwedzkie wydatki" i "irlandzkie podatki" i piętnuje przenoszenie finansów publicznych poza budżet.
Andrzej Duda podpisał ustawę budżetową na rok 2025 jeszcze w styczniu bieżącego roku. Zdecydował jednak o skierowaniu jej do Trybunału Konstytucyjnego, aby ten sprawdził, czy dokument jest zgodny ze wszystkimi przepisami. Znany jest już wyrok, parlamentarzyści nie będą zadowoleni. Decyzja jest prawomocna i ostateczna.
Polska zanotowała znaczny wzrost wpływów z podatku VAT, jednak mimo rosnących wpływów, wciąż borykamy się z deficytem oraz ogromnymi wyzwaniami finansowymi. Budżet na 2025 rok zakłada deficyt sięgający 7,3 proc. PKB, spowodowany między innymi rekordowymi wydatkami na obronność.
Ministerstwo sprawiedliwości szykuje zmiany przepisów, które mają ograniczyć liczbę osób w aresztach, odciążyć budżet państwa i jednocześnie utrzymać odpowiedni poziom bezpieczeństwa w kraju. Scenariusz, który do tej pory Polacy najczęściej widzieli w amerykańskich filmach wkrótce może stać się bardziej realny na co dzień.
Po trwających od lipca negocjacjach państwa członkowskie Unii Europejskiej oraz Parlament Europejski osiągnęły porozumienie w sprawie budżetu na 2025 rok. Będzie miał łączną wartość 199,4 mld euro w zobowiązaniach oraz 155,2 mld euro w płatnościach ogółem. Budżet ma być odpowiedzią na obecne wyzwania gospodarcze i geopolityczne oraz ma na celu zapewnienie stabilności finansowej Unii.
Brakujące w budżecie pieniądze rząd uzupełnia coraz wyższymi wpływami z mandatów. W tym roku za nieostrożną jazdę kierowcy przed dziewięć miesięcy zapłacili tyle samo, co w poprzednim - informuje “Fakt”. Pojawiły się też nowe pomysły na zaostrzenia przepisów, a tym samym kolejne kary za wykroczenia. Jakie?
Minęło 11 miesięcy od terminu, do którego Polska miała wprowadzić do systemu fiskalnego tzw. globalny CIT, nazywany także podatkiem minimalnym. Projektu ustawy nadal nie przyjęto nawet w Sejmie, za co Komisja Europejska zaskarżyła już Polskę do TSUE. Ministerstwo rozwoju i technologii obiecuje jednak, że podatek zacznie obowiązywać już w styczniu. Rzecz w tym, że zapłacą go nie wielkie korporacje, lecz… Polacy.
Bary mleczne działające w wielu miastach polski mogą oferować tanie posiłki za sprawą rządowych lub samorządowych dotacji. Dzięki temu ciepły posiłek można w nich otrzymać już za kilkanaście złotych. W projekcie ustawie budżetowej znajdziemy jednak zapisy, które sprawią, że środki na działalność taniej, dostępnej gastronomii zostaną obcięte.
Zwykle to unijni urzędnicy zwracają uwagę politykom i krajom członkowskim na niewłaściwe wydawanie pieniędzy. Teraz karty się odwróciły. Urzędnicy Komisji Europejskiej stanęli przed sędziami Europejskiego Trybunału Obrachunkowego (ETO) w Luksemburgu. Musieli bronić się przed zarzutami dotyczącymi nieprawidłowości przy wypłacie unijnych środków w 2023 roku. Jak tłumaczyli się przedstawiciele KE?
W ramach programu “Aktywny rodzic” można dostać nawet 12 tysięcy złotych od państwa. Istnieje ku temu kilka rozwiązań. Wnioski można składać już od 1 października, jednak trzeba spełnić konkretne warunki.
Powódź w południowo-zachodniej Polsce to moment kiedy Polacy jednoczą się ponad podziałami. Z myślą o poszkodowanych działają też politycy bez względu na partyjne barwy. Niedawno minister finansów Andrzej Domański zapowiedział zerowy podatek vat na darowizny. Teraz działania podjął prezydent Andrzej Duda, który na walkę z żywiołem postanowił przeznaczyć m.in. pieniądze z funduszu nagród dla pracowników. W tym celu działa ramię w ramię z ministrem finansów z przeciwnego obozu politycznego.
Koniec Funduszu Kościelnego? Tak brzmiała obietnica Koalicji Obywatelskiej. Trzeba jednak przyznać, że projekt budżetu na 2025 rok zapowiada zupełnie co innego. Rząd Donalda Tuska zapewnia, że plany nie uległy zmianie. Mimo to, Fundusz Kościelny ma w przyszłym roku otrzymać rekordową sumę… Dlaczego?
Poznaliśmy już pierwsze szczegóły projektu budżetu na rok 2025, a w środę zajmie się nim rząd. Minister Domański chce podwyższenia pensji minimalnej, podwyżek w sferze budżetowej, ale też dla prezydenta i rządu. Uwagę zwraca jednak, niższa niż oczekiwano, waloryzacja emerytur. Do planów wydatków w przyszły roku negatywnie ustosunkowali się związkowcy.
Poczta Polska już od dłuższego czasu borykała się z poważnymi problemami finansowymi. Jakiś czas temu zapowiedziano, że spółka otrzyma wsparcie finansowe z budżetu państwa, które ma pokryć straty z poprzednich lat. Gigantyczny przelew został już zrealizowany i Poczta Polska dostała rekompensatę z tytułu świadczenia tzw. usługi powszechnej. Przedstawiamy szczegóły.
Ponad 4 proc. PKB, rekordowe 159,9 mld zł na obronność - wymienia Ministerstwo Obrony Narodowej, odpowiadając na pytanie o planowane w 2024 r. wydatki resortu. Pieniądze zasilą głównie sprzęt i zwiększanie gotowości bojowej armii.
Procedura nadmiernego deficytu, którą Komisja Europejska objęła Polskę i pięć innych państw członkowskich, oznacza, że nasza administracja musi przedstawić plan działań naprawczych. Zaproponować rozwiązania, które pozwolą ograniczyć deficyt. Przedsiębiorcy z Konfederacji Lewiatan przekonują, że rząd będzie musiał ciąć wydatki. Gdzie spodziewać się tych cięć?
Wielu Polaków nie jest zadowolonych ze swojej emerytury. Obecny prezydent nie będzie miał jednak powodów do narzekań. Wiemy już, jaką emeryturę otrzyma Andrzej Duda. Prezydent zyska też sporo dodatków.
Mieszkaniec Częstochowy wygrał milion złotych w zdrapce Lotto. To drugie tak duże zwycięstwo w 2024 roku w Polsce i kolejna wysoka nagroda w tym mieście.
Do Telewizji Polskiej właśnie trafiło 220 milionów złotych z rezerwy budżetowej. Jeszcze niedawno taka pomoc finansowa, mimo gigantycznej kwoty, pewnie by tak nie szokowała. Po ostatnich doniesieniach o likwidacji TVP, sprawa jest jednak zastanawiająca. Po co takie pieniądze upadającej spółce?
Zmiany w Funduszu Kościelnym były zapowiadane jeszcze przed wyborami. Teraz wicepremier Władysław Kosiniak-Kamysz przekazał, że prace mają ruszyć jeszcze w tym tygodniu. Zmiany będą dotyczyły nie tylko finansowania Kościołów, ale także związków wyznaniowych.
Koalicja rządząca potwierdziła, że w budżecie na 2024 rok znalazły się pieniądze na program “Aktywny rodzic", czyli tzw. “babciowe” - jedną z obietnic wyborczych Koalicji Obywatelskiej. Kto będzie mógł otrzymać 1500 złotych co miesiąc? Jakie warunki trzeba spełnić, aby otrzymać świadczenie?
W czwartek, 18 stycznia, sejm przyjął ustawę budżetową na ten rok. Znamy planowane dochody, przewidziany deficyt i plany rządu związane z programami socjalnymi. Wiemy też, kiedy ustawa trafi do prezydenta.
Rada Polityki Pieniężnej podzieliła się swoją opinią o ustawie budżetowej na 2024 rok. Jak się okazuje, kwestia przedłużenia tarczy antyinflacyjnej może mieć kluczowe znaczenie w kwestii polityki fiskalnej.
Rozwiązanie parlamentu pomimo wyborów? Brzmi jak kiepski żart, jednak według cytowanych przez media doniesień “Rzeczpospolitej”, jest to w zupełności możliwe. Na wszystko pozwala bowiem luka w konstytucji.
Przedstawiamy dane Ministerstwa Finansów dotyczące szacunkowego wykonania budżetu państwa w okresie styczeń - maj 2023 r. w stosunku do ustawy budżetowej na 2023.
