Ryzyko zawodowe – czym jest? Jakie są obowiązki pracodawcy?
Czym jest ryzyko zawodowe?
Ryzyko zawodowe oznacza prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą. Mogą one prowadzić do niekorzystnych skutków zdrowotnych u pracowników i wynikają z zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobie wykonywania pracy.
Minimalizacja ryzyka zawodowego jest jednym z obowiązków pracodawcy. Zgodnie z Kodeksem pracy, pracodawca powinien ocenić i udokumentować ryzyko zawodowe związane z wykonywaną pracą i stosować niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko, a także informować pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami.
Pracownik nie może zostać dopuszczony do pracy bez zapoznania się z informacją dotyczącą ryzyka zawodowego na danym stanowisku. Jeśli pracodawca przekazał wszystkie informacje w tym zakresie, pracownik powinien podpisać potwierdzenie, które będzie miało bardzo duże znaczenie, jeśli dojdzie do wypadku i utraty zdrowia.
Dokumentacja oceny ryzyka zawodowego oraz zastosowanych niezbędnych środków profilaktycznych powinna uwzględniać w szczególności:
opis ocenianego stanowiska pracy, w tym stosowanych maszyn, narzędzi i materiałów, wykonywanych zadań, występujących na stanowisku niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych czynników środowiska pracy, stosowanych środków ochrony zbiorowej i indywidualnej oraz osób pracujących na tym stanowisku,
wyniki przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego dla każdego z czynników środowiska pracy oraz niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko,
datę przeprowadzonej oceny oraz osoby dokonujące oceny.
Ryzyka zawodowe – jak je ocenić?
Ocena ryzyka zawodowego jest zawsze obowiązkowa. W wielu małych firmach nie występują liczne zagrożenia i można je z łatwością zidentyfikować. Jeśli pracodawca dobrze orientuje się w rodzaju wykonywanej pracy, to może samodzielnie przeprowadzić ocenę ryzyka zawodowego. W większych przedsiębiorstwach ocenę ryzyka mogą przeprowadzić również kompetentni pracownicy, jednak odpowiedzialność zawsze spoczywa na pracodawcy.
Jak należy przeprowadzić ocenę ryzyka zawodowego w miejscu pracy? Czynność ta powinna odbyć się w możliwie najprostszy sposób. Można np. skorzystać z instrukcji rozpowszechnianej przez Państwową Inspekcję Pracy:
1. Zebranie informacji potrzebnych do przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego:
jakie są stanowiska pracy?
jakie osoby pracują na tych stanowiskach? (osoby młode lub starsze, niepełnosprawni, kobiety w ciąży itp.),
jakie maszyny, narzędzia i materiały są wykorzystywane na stanowiskach pracy?
jakie czynniki niebezpieczne, szkodliwe lub uciążliwe występują na stanowiskach pracy?
jakie stosowane są na stanowiskach pracy środki ochrony zbiorowej i indywidualnej?
2. Identyfikacja zagrożeń. Określenie dla każdego stanowiska pracy, jakie występują na nim zagrożenia:
czy na stanowiskach pracy występują nierówne lub śliskie powierzchnie?
czy występują ruchome części maszyn, ostre krawędzie, gorące lub zimne powierzchnie?
czy praca jest wykonywana na wysokości?
czy pracownik na danym stanowisku ma do czynienia z prądem elektrycznym, substancjami chemicznymi, pyłem, hałasem, promieniowaniem elektromagnetycznym, wysokim ciśnieniem?
3. Oszacowanie ryzyka:
prawdopodobieństwo wystąpienia wypadków i chorób,
powaga następstw zagrożeń,
czy dotychczas podejmowane działania eliminujące lub ograniczające ryzyko są wystarczające?
4. Określenie działań eliminujących lub ograniczających ryzyko zawodowe:
jeśli ryzyko wystąpienia wypadku jest wysokie, całkowite usunięcie zagrożenia powinno mieć najwyższy priorytet, a zastosowanie środków ochrony indywidualnej powinno być ostatecznością,
jeśli ryzyko wystąpienia wypadku jest średnie, należy prowadzić działania na rzecz jego dalszego zmniejszania,
jeśli ryzyko wystąpienia wypadku jest niskie, należy podjąć działania, które zapewnią, że ryzyko pozostanie na tym poziomie.
5. Dokumentowanie wyników oceny ryzyka zawodowego:
opis ocenianego stanowiska pracy,
wyniki przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego dla każdego z czynników środowiska pracy,
niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko,
data i ocena osoby, która ją przeprowadziła.
Ryzyka zawodowe a obowiązki pracodawcy
Dyrektywa Rady Wspólnot Europejskich z dnia 12 czerwca 1989 roku nakłada na pracodawcę szereg obowiązków dotyczących minimalizacji ryzyka zawodowego poprzez zapewnienie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników, zapobieganie zagrożeniom związanym z wykonywaniem czynności służbowych, informowaniem i organizowaniem szkoleń. Pracodawca ma obowiązek:
zapobiegać zagrożeniom,
dokonywać oceny zagrożeń, które nie mogą być wykluczone,
zwalczać źródła zagrożeń,
przystosować procesy stosownie do indywidualnych potrzeb pracowników,
dostosować warunki do postępu technicznego,
zastąpić działania niebezpieczne operacjami, które nie są niebezpieczne lub są mniej ryzykowne,
zapewnić odpowiedni rozwój spójnej polityki prewencyjnej, która uwzględniała zagadnienia techniczne, sposoby organizacji pracy, warunki pracy, odniesienia socjalne oraz wpływ współczynników odnoszących się do środowiska pracy,
stosować w pierwszej kolejności zbiorowe środki zapobiegawcze, a indywidualne środki zapobiegawcze powinny być ostatecznością,
dostarczać pracownikom odpowiednich instrukcji.
