Ryzyko zawodowe – czym jest? Jakie są obowiązki pracodawcy?
Czym jest ryzyko zawodowe?
Ryzyko zawodowe oznacza prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą. Mogą one prowadzić do niekorzystnych skutków zdrowotnych u pracowników i wynikają z zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobie wykonywania pracy.
Minimalizacja ryzyka zawodowego jest jednym z obowiązków pracodawcy. Zgodnie z Kodeksem pracy, pracodawca powinien ocenić i udokumentować ryzyko zawodowe związane z wykonywaną pracą i stosować niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko, a także informować pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami.
Pracownik nie może zostać dopuszczony do pracy bez zapoznania się z informacją dotyczącą ryzyka zawodowego na danym stanowisku. Jeśli pracodawca przekazał wszystkie informacje w tym zakresie, pracownik powinien podpisać potwierdzenie, które będzie miało bardzo duże znaczenie, jeśli dojdzie do wypadku i utraty zdrowia.
Dokumentacja oceny ryzyka zawodowego oraz zastosowanych niezbędnych środków profilaktycznych powinna uwzględniać w szczególności:
-
opis ocenianego stanowiska pracy, w tym stosowanych maszyn, narzędzi i materiałów, wykonywanych zadań, występujących na stanowisku niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych czynników środowiska pracy, stosowanych środków ochrony zbiorowej i indywidualnej oraz osób pracujących na tym stanowisku,
-
wyniki przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego dla każdego z czynników środowiska pracy oraz niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko,
-
datę przeprowadzonej oceny oraz osoby dokonujące oceny.
Ryzyka zawodowe – jak je ocenić?
Ocena ryzyka zawodowego jest zawsze obowiązkowa. W wielu małych firmach nie występują liczne zagrożenia i można je z łatwością zidentyfikować. Jeśli pracodawca dobrze orientuje się w rodzaju wykonywanej pracy, to może samodzielnie przeprowadzić ocenę ryzyka zawodowego. W większych przedsiębiorstwach ocenę ryzyka mogą przeprowadzić również kompetentni pracownicy, jednak odpowiedzialność zawsze spoczywa na pracodawcy.
Jak należy przeprowadzić ocenę ryzyka zawodowego w miejscu pracy? Czynność ta powinna odbyć się w możliwie najprostszy sposób. Można np. skorzystać z instrukcji rozpowszechnianej przez Państwową Inspekcję Pracy:
1. Zebranie informacji potrzebnych do przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego:
-
jakie są stanowiska pracy?
-
jakie osoby pracują na tych stanowiskach? (osoby młode lub starsze, niepełnosprawni, kobiety w ciąży itp.),
-
jakie maszyny, narzędzia i materiały są wykorzystywane na stanowiskach pracy?
-
jakie czynniki niebezpieczne, szkodliwe lub uciążliwe występują na stanowiskach pracy?
-
jakie stosowane są na stanowiskach pracy środki ochrony zbiorowej i indywidualnej?
2. Identyfikacja zagrożeń. Określenie dla każdego stanowiska pracy, jakie występują na nim zagrożenia:
-
czy na stanowiskach pracy występują nierówne lub śliskie powierzchnie?
-
czy występują ruchome części maszyn, ostre krawędzie, gorące lub zimne powierzchnie?
-
czy praca jest wykonywana na wysokości?
-
czy pracownik na danym stanowisku ma do czynienia z prądem elektrycznym, substancjami chemicznymi, pyłem, hałasem, promieniowaniem elektromagnetycznym, wysokim ciśnieniem?
3. Oszacowanie ryzyka:
-
prawdopodobieństwo wystąpienia wypadków i chorób,
-
powaga następstw zagrożeń,
-
czy dotychczas podejmowane działania eliminujące lub ograniczające ryzyko są wystarczające?
4. Określenie działań eliminujących lub ograniczających ryzyko zawodowe:
-
jeśli ryzyko wystąpienia wypadku jest wysokie, całkowite usunięcie zagrożenia powinno mieć najwyższy priorytet, a zastosowanie środków ochrony indywidualnej powinno być ostatecznością,
-
jeśli ryzyko wystąpienia wypadku jest średnie, należy prowadzić działania na rzecz jego dalszego zmniejszania,
-
jeśli ryzyko wystąpienia wypadku jest niskie, należy podjąć działania, które zapewnią, że ryzyko pozostanie na tym poziomie.
5. Dokumentowanie wyników oceny ryzyka zawodowego:
-
opis ocenianego stanowiska pracy,
-
wyniki przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego dla każdego z czynników środowiska pracy,
-
niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko,
-
data i ocena osoby, która ją przeprowadziła.
Ryzyka zawodowe a obowiązki pracodawcy
Dyrektywa Rady Wspólnot Europejskich z dnia 12 czerwca 1989 roku nakłada na pracodawcę szereg obowiązków dotyczących minimalizacji ryzyka zawodowego poprzez zapewnienie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników, zapobieganie zagrożeniom związanym z wykonywaniem czynności służbowych, informowaniem i organizowaniem szkoleń. Pracodawca ma obowiązek:
-
zapobiegać zagrożeniom,
-
dokonywać oceny zagrożeń, które nie mogą być wykluczone,
-
zwalczać źródła zagrożeń,
-
przystosować procesy stosownie do indywidualnych potrzeb pracowników,
-
dostosować warunki do postępu technicznego,
-
zastąpić działania niebezpieczne operacjami, które nie są niebezpieczne lub są mniej ryzykowne,
-
zapewnić odpowiedni rozwój spójnej polityki prewencyjnej, która uwzględniała zagadnienia techniczne, sposoby organizacji pracy, warunki pracy, odniesienia socjalne oraz wpływ współczynników odnoszących się do środowiska pracy,
-
stosować w pierwszej kolejności zbiorowe środki zapobiegawcze, a indywidualne środki zapobiegawcze powinny być ostatecznością,
-
dostarczać pracownikom odpowiednich instrukcji.