Podatnicy muszą się pilnować. Pułapki w ulgach i nowe obowiązki raportowe

Stabilizacja, która może kosztować coraz więcej

Fundamentem polskiego systemu podatkowego dla osób fizycznych pozostaje kwota wolna od podatku (limit dochodów, od których nie trzeba płacić podatku dochodowego) na poziomie 30 tys. złotych oraz próg podatkowy wynoszący 120 tys. złotych. W 2026 roku te wartości najprawdopodobniej nie ulegną zmianie.

Jednak przy utrzymującej się presji płacowej i wzroście nominalnych wynagrodzeń, coraz większa grupa podatników „wpada” w wyższą, 32-procentową stawkę podatku (daninę płaconą od nadwyżki ponad pierwszy próg). Mechanizm ten sprawia, że bez formalnej podwyżki podatków, państwo inkasuje od obywateli coraz większą część ich dochodów.

Dla wielu osób pracujących na etacie lub prowadzących małą działalność, brak waloryzacji progów przy jednoczesnym wzroście płacy minimalnej staje się realnym obciążeniem. Warto pamiętać, że jeszcze kilka lat temu progi te znajdowały się na znacznie niższych poziomach, a ich podniesienie do 120 tys. złotych było ogłaszane jako epokowa zmiana. 

Dzisiaj, przy inflacji, która zdążyła już znacząco zmienić wartość nabywczą pieniądza, te same kwoty nie dają już takiego komfortu, jak w momencie ich wprowadzania. Podatnicy muszą więc pogodzić się z faktem, że ich realne obciążenia mogą rosnąć, mimo braku nowych ustaw podatkowych na horyzoncie.

Składki ZUS pójdą w górę

O ile podatek dochodowy może wydawać się statyczny, o tyle składki na ubezpieczenia społeczne w 2026 roku będą rosły. Dla przedsiębiorców rozliczających się na zasadach ryczałtu lub podatku liniowego wysokość składek jest nierozerwalnie związana z prognozowanym przeciętnym wynagrodzeniem w gospodarce narodowej.

Statystyki płacowe nieubłaganie rosną, co automatycznie przekłada się na wyższe przelewy do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Jest to szczególnie dotkliwe dla mikroprzedsiębiorców, dla których koszty stałe stanowią największą barierę w rozwoju działalności.

Zmieni się limit, do którego pracownicy i zleceniodawcy (oraz podmioty je zatrudniające) będą musieli odprowadzać składki ZUS na ubezpieczenie emerytalne i rentowe. Limit wyznacza 30-krotność prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia, które wzrośnie do poziomu 9420 zł. Limit ZUS w 2026 r. wyniesie 282 600 zł, co oznacza o 22 410 zł więcej niż w 2025 r.

Warto również zwrócić uwagę na składkę zdrowotną (nieodliczalną od podatku daninę na finansowanie ochrony zdrowia), która od czasu wprowadzenia Polskiego Ładu pozostaje jednym z najbardziej kontrowersyjnych elementów systemu. Choć w przestrzeni publicznej regularnie pojawiają się zapowiedzi jej reformy lub uproszczenia, rok 2026 może być kolejnym okresem, w którym przyjdzie nam płacić ją według dotychczasowych, skomplikowanych zasad.

Dla osób na skali podatkowej oznacza to 9 proc. od dochodu. Możliwe są pewne ulgi lub zwolnienia od składki zdrowotnej (np. dla niektórych grup), choć w podstawowym przypadku dla skali podatkowej nie ma odliczenia od podatku. Ten element fiskalizmu jest obecnie postrzegany jako ukryty podatek dochodowy, który podnosi realne opodatkowanie pierwszego progu do poziomu 21 proc.

Pułapki w ulgach i nowe obowiązki raportowe

Analizując perspektywę 2026 roku, nie sposób pominąć kwestii ulg podatkowych (preferencji pozwalających obniżyć należny podatek), takich jak ulga na dzieci czy ulga termomodernizacyjna. Ich limity również pozostają w dużej mierze nominalne, co oznacza, że ich realna wartość z roku na rok maleje.

Podatnicy, którzy planują duże inwestycje, na przykład w odnawialne źródła energii, muszą precyzyjnie kalkulować, czy wciąż zmieszczą się w dostępnych odliczeniach. Jednocześnie administracja skarbowa coraz mocniej stawia na cyfryzację, co dla przeciętnego podatnika oznacza konieczność oswojenia się z systemami takimi jak KSeF (Krajowy System e-Faktur), który po wielu przesunięciach ma stać się codziennością w obrocie gospodarczym.

Mimo braku spektakularnych zmian w stawkach PIT, rok 2026 będzie wymagał od podatników dużej czujności w zarządzaniu domowymi finansami. System staje się coraz bardziej szczelny, a pole do optymalizacji podatkowej (legalnego zmniejszania obciążeń) systematycznie się zawęża.

Eksperci wskazują, że kluczem do przetrwania tego okresu będzie nie tyle szukanie nowych luk, ile rzetelne korzystanie z dostępnych narzędzi, takich jak wspólne rozliczenie z małżonkiem czy wpłaty na konta emerytalne typu IKZE, które wciąż oferują wymierne korzyści podatkowe.