Coraz więcej osób składa wnioski o kredyt lub pożyczki. Prośba o udzielenie finansowania jest adresowana nie tylko do banków, ale także do instytucji pożyczkowych, takich jak pożyczkodawc y pozabankowi czy firmy faktoringowe. Część z wniosków nosi jednak znamiona przestępstwa, ponieważ są próbą wyłudzenia kredytu lub pożyczki. Dzieje się tak poprzez sfałszowanie dokumentów: umowy o pracę czy oświadczenia o zarobkach. Jakie są konsekwencje wyłudzenia kredytu lub pożyczki?
Dyrektywy wyłudzenia kredytu lub pożyczki
Wyłudzenie kredytu, czyli oszustwo kredytowe, które polega na podrobieniu dokumentów i posłużeniu się nimi przy składaniu wniosku o kredyt, może zostać zakwalifikowane jako oszustwo kredytowe lub też doprowadzenie do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem. Oba te zachowania są przestępstwami, natomiast w zależności od kwalifikacji prawnej czynu sprawcy może grozić do 5 lub 8 lat pozbawienia wolności.
Oszustwo kredytowe oraz doprowadzenie do niekorzystnego rozporządzenia cudzym mieniem zostały uregulowane w ustawie – Kodeks karny.
Wedle przepisu art. 297 § 1 kk każdy, kto w celu uzyskania dla siebie lub kogoś innego od banku lub jednostki organizacyjnej prowadzącej podobną działalność gospodarczą na podstawie ustawy albo od organu lub instytucji dysponujących środkami publicznymi – kredytu, pożyczki pieniężnej, poręczenia, gwarancji, akredytywy, dotacji, subwencji, potwierdzenia przez bank zobowiązania wynikającego z poręczenia lub z gwarancji lub podobnego świadczenia pieniężnego na określony cel gospodarczy, elektronicznego instrumentu płatniczego lub zamówienia publicznego, przedkłada podrobiony, przerobiony, poświadczający nieprawdę albo nierzetelny dokument bądź nierzetelne, pisemne oświadczenie dotyczące okoliczności o istotnym znaczeniu dla uzyskania wymienionego wsparcia finansowego, instrumentu płatniczego lub zamówienia, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Natomiast art. 286 § 1 kk głosi, że każdy, kto w celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
Rodzaje dokumentów, którymi posługuje się kredytobiorca w celu dokonania oszustwa kredytowego
Oszustwo gospodarcze może dotyczyć różnego rodzaju działalności sprawcy związanej z fałszowaniem dokumentacji. Przestępstwo kapitałowe może polegać na posłużeniu się zarówno dokumentem podrobionym, przerobionym, poświadczającym nieprawdę, jak i dokumentem nierzetelnym. Co oznaczają poszczególne dokumenty?
Dokument podrobiony – dokument, który nie pochodzi od osoby, w której imieniu został sporządzony.
Dokument przerobiony – dokument autentyczny, w którym wprowadzono zmiany polegające na usunięciu fragmentu tekstu pierwotnego i zastąpienie go innym, dokonaniu skreśleń lub uzupełnień, mające na celu zmianę treści autentycznej.
Dokument poświadczający nieprawdę – dokument, który zawiera nieprawdziwe informacje, a został wystawiony przez urzędnika publicznego lub inną uprawnioną do tego osobę.
Dokument nierzetelny – dokument, którego treść zawiera nieprawdziwe informacje lub przemilczenia mogące wprowadzać w błąd.
Pokrzywdzony w sprawie przestępstwa oszustwa kredytowego
Pokrzywdzona w sprawie przestępstwa oszustwa kredytowego jest wyłącznie instytucja finansowa.
Ochrona z art. 297 kk obejmuje interesy majątkowe podmiotów udzielających instrumentów finansowych (kredytów, pożyczek, gwarancji itd.). Orzecznictwo sądów jednoznacznie nie przesądza, które z instytucji finansowych podlegają tej ochronie, gdyż zakres podmiotów objętych ochroną z omawianego przepisu jest otwarty i wymaga oceny charakteru działalności danych podmiotów. Można wskazać na banki, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe oraz wydawców instrumentów płatniczych. Dodatkowo za instytucję finansową, która podlega pod ochronę przepisu art. 297 kk, można uznać każdy podmiot ustawowo uprawniony do wykonywania choćby jednej z czynności bankowych określonych w art. 5 ust. 1 ustawy – Prawo bankowe.
Kiedy przedawniają się wyłudzenia?
Zgodnie z zapisami polskiego prawa kara za popełnione wyłudzenie kredytowe może ulec przedawnieniu. Zależy to jednak od wielu kwestii w tym m.in. od szczegółów zarzutów postawionych sprawcy.
Jeśli został on skazany za oszustwo kredytowe w ścisłym tego słowa znaczeniu, kara ulega przedawnieniu dopiero po 30 latach. W przypadku, gdy zarzut dotyczył oszustwa niekorzystnego rozporządzenia cudzym mieniem, okres ten skraca się do lat 15. Na przedawnienie wyłudzenia kredytu trzeba czekać przynajmniej 15 lat także w momencie, gdy skazany otrzymał wyrok za oba te przestępstwa jednocześnie.
