Właściciele zwierząt na celowniku służb. Nieświadomość może sporo kosztować, ekspert wyjaśnia zawiłości przepisów

Ustawa o ochronie zwierząt

Regulacje prawne dotyczące ochrony zwierząt znajdziemy w szczególności w ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (t.j. Dz.U.2022.572), w której już w art. 1 ust. 1 znajdujemy następujący przepis „Zwierzę, jako istota żyjąca, zdolna do odczuwania cierpienia, nie jest rzeczą. Człowiek jest mu winien poszanowanie, ochronę i opiekę.”. Ustawę o ochronie zwierząt całościowo winniśmy interpretować zgodnie z jej celem, tj. – humanitarnego traktowania zwierząt (art. 5 ustawy o ochronie zwierząt) oraz zakazu okrutnego traktowania (art. 6 i 7 ustawy o ochronie zwierząt). 

Ustawa o ochronie zwierząt posiada definicję zwierząt domowych, przez co rozumie się zwierzęta tradycyjnie przebywające wraz z człowiekiem w jego domu lub innym odpowiednim pomieszczeniu, utrzymywane przez człowieka w charakterze jego towarzysza. Nie ulega wątpliwości, iż w Polsce jednym z najpopularniejszych zwierząt domowych jest pies, to też znaczna część przepisów ustawy o ochronie zwierząt domowych dotyczy psów. 

Jednocześnie należy przypomnieć, iż nasz rodzimy ustawodawca wyróżnia psy ras uznawanych za agresywne – objęte Rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 28 kwietnia 2003 r. w sprawie wykazu ras psów uznawanych za agresywne, tj.: amerykański pit bull terier, pies z Majorki (Perro de Presa Mallorquin), buldog amerykański, dog argentyński, pies kanaryjski (Perro de Presa Canario), tosa inu, rottweiler, akbash dog, anatolian karabash, moskiewski stróżujący, owczarek kaukaski, dla których prowadzenie hodowli lub utrzymywanie psa wymaga zezwolenia wydanego przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) właściwego ze względu na planowane miejsce prowadzenia hodowli lub utrzymywania psa na wniosek osoby zamierzającej prowadzić taką hodowlę lub utrzymywać takiego psa. Zgodnie z art. 37 a. ust. 1 ustawy o ochronie zwierząt „kto prowadzi hodowlę lub utrzymuje psa rasy uznawanej za agresywną bez wymaganego zezwolenia, podlega karze aresztu lub grzywny”.

Ustawa o ochronie zwierząt nakłada na posiadaczy zwierząt domowych zobowiązanie do adekwatnego zaspokojenia potrzeb materialnych i niematerialnych zwierzęcia zgodnie z potrzebami danego gatunku, rasy, płci i wieku.

Posiadacze zwierząt domowych zobowiązani są do zapewnienia odpowiednich warunków bytowych, w szczególności obowiązek zapewnienia zwierzęciu pomieszczenia chroniącego je przed zimnem, upałami i opadami atmosferycznymi, z dostępem do światła dziennego, umożliwiające swobodną zmianę pozycji ciała, odpowiednią karmę i stały dostęp do wody. Zabrania się trzymania zwierząt domowych na uwięzi w sposób stały dłużej niż 12 godzin w ciągu doby lub powodujący u nich uszkodzenie ciała lub cierpienie oraz niezapewniający możliwości niezbędnego ruchu. Natomiast długość uwięzi nie może być krótsza niż 3 m. Ponadto, posiadacz zwierzęcia domowego zobowiązany jest do jego pielęgnacji, przez co rozumie się wszystkie aspekty relacji pomiędzy człowiekiem a zwierzęciem, w szczególności uruchamiane przez człowieka zasoby materialne i niematerialne, aby uzyskać i utrzymać u zwierzęcia stan fizyczny i psychiczny, w którym najlepiej ono znosi warunki bytowania narzucone przez człowieka oraz zapewnienia właściwych warunków bytowania 

W zakresie zobowiązania do zaspokojenia potrzeb niematerialnych zwierzęcia, człowiek zobowiązany jest do humanitarnego traktowania zwierzęcia, przez co rozumie się traktowanie uwzględniające potrzeby zwierzęcia i zapewniające mu opiekę i ochronę. Jednocześnie człowiek zobowiązany jest do powstrzymywania się od działania lub zaniechania stanowiącego drastyczne odstępstwo od określonych w ustawie norm postępowania ze zwierzęciem, a w szczególności w zakresie utrzymywania zwierzęcia w stanie zagłodzenia, brudu, nieleczonej choroby, w niewłaściwym pomieszczeniu i nadmiernej ciasnocie, znęcania się nad zwierzętami oraz inne postępowanie właściciela bądź innej osoby, prowadzące do skutków porównywalnych ze skutkami znęcania się, prowadzącego w sposób oczywisty do zmian patologicznych w organizmie zwierzęcia (somatycznych lub psychicznych), zwłaszcza w postaci skutków znoszenia dotkliwego bólu, przymuszania do określonego zachowania się (uległości) głodem, pragnieniem, działaniem prądu elektrycznego (z wyjątkiem używania pastuchów elektrycznych, treserów oraz urządzeń elektrycznych służących do przepędu zwierząt) bądź innymi zabiegami tego rodzaju, w szczególności karmienie i pojenie zwierząt przemocą, polegającego na zmuszaniu do nadmiernego wysiłku energetycznego, nieodpowiadającego możliwościom kondycyjnym zwierzęcia ze względu na jego stan fizyczny i zdrowotny, powstrzymywaniu się od dokonywania czynności charakteryzujących się drastycznością form i metod, a zwłaszcza działania w sposób wyszukany lub powolny, obliczony z premedytacją na zwiększenie rozmiaru cierpień i czasu ich trwania.

Podwyżka tego podatku obejmie wielu Polaków. Od stycznia rekordowe stawki Czytaj dalej

Wykorzystywanie zwierząt

W ostatnich latach zainteresowanie opinii publicznej wzbudziło wykorzystywanie koni do wożenia turystów do Morskiego Oka. W opinii Fundacji Viva! dopuszczono do wykonywania pracy koni w warunkach stanowiących zagrożenie dla ich życia i zdrowia, co w świetle ustawy o ochronie zwierząt stanowi znęcanie się nad zwierzętami. Z początkiem 2023 roku w Sądzie Rejonowym w Zakopanem został złożony subsydiarny akt oskarżenia w tej sprawie. Sąd Najwyższy zdecydował, iż ze względu na dobro wymiaru sprawiedliwości sprawę winien rozstrzygnąć Sąd Rejonowy w Olkuszu. Na dzień sporządzenia niniejszego artykułu sprawa nie została rozstrzygnięta. 

Ustawa o ochronie zwierząt określa również ramowo warunki występów, treningów i tresury oraz metody postępowania ze zwierzętami wykorzystywanymi do celów rozrywkowych, widowiskowych, filmowych, sportowych i specjalnych, które nie mogą zagrażać ich życiu i zdrowiu ani powodować cierpienia. Warunki występów zwierząt, o których mowa powyżej, muszą być określone w przygotowanym przez organizatora występu scenariuszu lub odpowiednim programie zatwierdzonym przez Głównego Lekarza Weterynarii albo wskazaną przez niego osobę. Zabrania się stosowania wobec zwierząt farmakologicznych i mechanicznych metod i środków dopingujących. Jednocześnie zwierzęta powinny mieć zapewniony właściwy wypoczynek oraz opiekę lekarsko-weterynaryjną. Zabrania się w szczególności wykorzystywania tych zwierząt bezpośrednio po transporcie, bez regeneracji wypoczynkowo-ruchowej.

Natomiast w odniesieniu do zwierząt wolno żyjących ustawa wskazuje, iż stanowią ono dobro ogólnonarodowe i powinny mieć zapewnione warunki rozwoju i swobodnego bytu, z wyjątkami określonymi ustawą. W przypadku pozyskiwania zwierząt wolno żyjących (dzikich) w celu preparowania ich zwłok ustawa przewiduje wymóg uzyskania zezwolenia marszałka województwa właściwego ze względu na miejsce wykonywania eksponatów.

Surowe sankcje i odebranie zwierzęcia właścicielowi

Bezwzględnie zabrania się zabijania zwierząt poza następującymi przypadkami określonymi w ustawie o ochronie zwierząt, tj.: 

1. uboju i uśmiercania zwierząt gospodarskich oraz uśmiercania dzikich ptaków i ssaków utrzymywanych przez człowieka w celu pozyskania mięsa i skór,
    
2. połowu ryb zgodnie z przepisami o rybołówstwie i rybactwie śródlądowym,
    
3. konieczności bezzwłocznego uśmiercenia,
    
4. działań niezbędnych do usunięcia poważnego zagrożenia sanitarnego ludzi lub zwierząt,
    
5. zabicia lub poddania ubojowi zwierząt gospodarskich z nakazu powiatowego lekarza weterynarii, o którym mowa w art. 33b ust. 1,
    
6. usuwania osobników bezpośrednio zagrażających ludziom lub innym zwierzętom, jeżeli nie jest możliwy inny sposób usunięcia zagrożenia,
    
7. polowań, odstrzałów i ograniczania populacji zwierząt łownych,
    
8. usypiania ślepych miotów,
    
9. czynności podlegających zakazom w stosunku do gatunków chronionych, określonym w ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2021 r. poz. 1098 i 1718 oraz z 2022 r. poz. 84) wykonywanych na podstawie właściwych zezwoleń,
    
10. uśmiercania zwierząt należących do: [inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Unii Europejskiej], [inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Polski], [inwazyjnych gatunków obcych, które prawdopodobnie spełniają kryteria uznania ich za inwazyjne gatunki obce stwarzające zagrożenie dla Unii Europejskiej].
     

Z pewnością zainteresowanie może wzbudzić punkt 10 powyżej dotyczący gatunków obcych. Szczegółową regulację w tym zakresie zawiera Rozporządzenie nr 1143/2014 z dnia 22 października 2014 r. w sprawie działań zapobiegawczych i zaradczych w odniesieniu do wprowadzania i rozprzestrzeniania inwazyjnych gatunków obcych (Dz. Urz. UE L 317 z 04.11.2014, str. 35, z późn. zm. oraz ustawa z dnia 11 sierpnia 2021 r. o gatunkach obcych, które to akty prawne regulują zagadnienia związane z zapobieganiem wprowadzaniu i rozprzestrzenianiu się inwazyjnych gatunków obcych, ich wczesnym wykrywaniem oraz szybką eliminację, bądź długofalową i efektywną kontrolę populacji w przypadku tzw. gatunków rozpowszechnionych. Inwazyjnym gatunkiem obcym jest gatunek obcy, którego wprowadzenie lub rozprzestrzenianie się zagraża bioróżnorodności i powiązanym usługom ekosystemowym lub oddziałuje na nie w niepożądany sposób. Przykładem inwazyjnego gatunku obcego stwarzającego zagrożenie dla Polski jest gatunek żółwia jaszczurowatego. W Polsce znalezione już trzeciego przedstawiciela tego gatunku – ostatniego na początku 2023 roku w rowie w gminie Chynów w powiecie grójeckim na Mazowszu. Żółw jaszczurowaty jest niebezpieczny nie tylko dla naszej krajowej bioróżnorodności, ale jest także groźny dla ludzi (żółw jaszczurowaty może ugryźć / zaatakować człowieka).  

Ustawa o ochronie zwierząt bez wyjątku zabrania znęcania się nad zwierzętami. Przez znęcanie się nad zwierzętami należy rozumieć zadawanie albo świadome dopuszczanie do zadawania bólu lub cierpień np.: 

1. umyślne zranienie lub okaleczenie zwierzęcia, niestanowiące dozwolonego prawem zabiegu lub procedury (w celu naukowym bądź edukacyjnym), w tym znakowanie zwierząt stałocieplnych przez wypalanie lub wymrażanie, a także wszelkie zabiegi mające na celu zmianę wyglądu zwierzęcia i wykonywane w celu innym niż ratowanie jego zdrowia lub życia, a w szczególności przycinanie psom uszu i ogonów (kopiowanie),
    
2. używanie do pracy albo w celach sportowych lub rozrywkowych zwierząt chorych, a także zbyt młodych lub starych oraz zmuszanie ich do czynności, których wykonywanie może spowodować ból,
    
3. bicie zwierząt przedmiotami twardymi i ostrymi lub zaopatrzonymi w urządzenia obliczone na sprawianie specjalnego bólu, bicie po głowie, dolnej części brzucha, dolnych częściach kończyn,
    
4. przeciążanie zwierząt pociągowych i jucznych ładunkami w oczywisty sposób nieodpowiadającymi ich sile i kondycji lub stanowi dróg lub zmuszanie takich zwierząt do zbyt szybkiego biegu,
    
5. transport zwierząt, w tym zwierząt hodowlanych, rzeźnych i przewożonych na targowiska, przenoszenie lub przepędzanie zwierząt w sposób powodujący ich zbędne cierpienie i stres;
    
6. używanie uprzęży, pęt, stelaży, więzów lub innych urządzeń zmuszających zwierzę do przebywania w nienaturalnej pozycji, powodujących zbędny ból, uszkodzenia ciała albo śmierć,
    
7. dokonywanie na zwierzętach zabiegów i operacji chirurgicznych przez osoby nieposiadające wymaganych uprawnień bądź niezgodnie z zasadami sztuki lekarsko-weterynaryjnej, bez zachowania koniecznej ostrożności i oględności oraz w sposób sprawiający ból, któremu można było zapobiec,
    
8. złośliwe straszenie lub drażnienie zwierząt,
    
9. utrzymywanie zwierząt w niewłaściwych warunkach bytowania, w tym utrzymywanie ich w stanie rażącego zaniedbania lub niechlujstwa, bądź w pomieszczeniach albo klatkach uniemożliwiających im zachowanie naturalnej pozycji,
    
10. porzucanie zwierzęcia, a w szczególności psa lub kota, przez właściciela bądź przez inną osobę, pod której opieką zwierzę pozostaje,
     
11. stosowanie okrutnych metod w chowie lub hodowli zwierząt,
     
12. organizowanie walk zwierząt,
     
13. obcowanie płciowe ze zwierzęciem (zoofilia),
     
14. wystawianie zwierzęcia domowego lub gospodarskiego na działanie warunków atmosferycznych, które zagrażają jego zdrowiu lub życiu,
     
15. transport żywych ryb lub ich przetrzymywanie w celu sprzedaży bez dostatecznej ilości wody umożliwiającej oddychanie,
     
16. utrzymywanie zwierzęcia bez odpowiedniego pokarmu lub wody przez okres wykraczający poza minimalne potrzeby właściwe dla gatunku.
     

Zabrania się wprowadzania do obrotu oraz nabywania zwierząt domowych na targowiskach, targach i giełdach, prowadzenia targowisk, targów i giełd ze sprzedażą zwierząt domowych, wprowadzania do obrotu psów i kotów poza miejscami ich chowu lub hodowli oraz zabrania się rozmnażania psów i kotów w celach handlowych. Powyższy zakaz nie dotyczy nabycia psów i kotów od podmiotów prowadzących schroniska dla zwierząt oraz organizacji społecznych, których statutowym celem działania jest ochrona zwierząt.

Ustawa o ochronie zwierząt zawiera szeroko określone sankcje karne za załamanie określonych ustawą nakazów bądź zakazów. Przepisy karne ustawy o ochronie zwierząt przewidują pełen katalog kar od kary nagany, grzywny, karę ograniczenia wolności, a nawet karę pozbawienia wolności do lat 5. W zależności od kategorii popełnionego czynu wobec obwinionego może zostać nałożony zakaz wykonywania określonego zawodu bądź prowadzenia określonej działalności np. zakaz prowadzenia hodowli psów nawet do 15 lat jak również może zostać orzeczony przepadek zwierzęcia bądź zwierząt.

Środki zaradcze w przypadku naruszenia ustawy o ochronie zwierząt

Czasem bywa tak, że nie każdy zwierzak trafia na odpowiedzialnego właściciela, który zapewnia mu odpowiednie poszanowanie, ochronę i opiekę. Należy pamiętać, iż ustawa o ochronie zwierząt przewiduje specjalne procedury mające na celu pomoc zwierzętom, które jest traktowane z naruszeniem obowiązków wynikających z ustawy o ochronie zwierząt, np. właściciel zwierzęcia znęca się nad nim, głodzi je, nie zapewnia odpowiednich warunków bytowych. W przypadku zetknięcia się z takim negatywnym zjawiskiem należy niezwłocznie poinformować o tym Policję, straż gminną, lekarza weterynarii lub upoważnionego przedstawiciela organizacji społecznej, której statutowym celem działania jest ochrona zwierząt.

W takich sytuacjach możliwe jest czasowe odebranie zwierzęcia właścicielowi zgodnie z art. 7 ustawy o ochronie zwierząt na podstawie decyzji wójta (burmistrza, prezydenta miasta) właściwego ze względu na miejsce pobytu zwierzęcia i przekazane: schronisku dla zwierząt, jeżeli jest to zwierzę domowe lub laboratoryjne, lub gospodarstwu rolnemu wskazanemu przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta), jeżeli jest to zwierzę gospodarskie, lub ogrodowi zoologicznemu lub schronisku dla zwierząt, jeżeli jest to zwierzę wykorzystywane do celów rozrywkowych, widowiskowych, filmowych, sportowych lub utrzymywane w ogrodach zoologicznych. Decyzja podejmowana jest z urzędu po uzyskaniu przez organ informacji oraz podlega natychmiastowemu wykonaniu.

W przypadkach niecierpiących zwłoki, gdy dalsze pozostawanie zwierzęcia u dotychczasowego właściciela lub opiekuna zagraża jego życiu lub zdrowiu, policjant, strażnik gminny lub upoważniony przedstawiciel organizacji społecznej, której statutowym celem działania jest ochrona zwierząt, odbiera mu zwierzę, zawiadamiając o tym niezwłocznie wójta (burmistrza, prezydenta miasta), celem podjęcia decyzji w przedmiocie odebrania zwierzęcia.

Od decyzji o odebraniu zwierzęcia przysługuje prawo wniesienia odwołania do samorządowego kolegium odwoławczego w terminie 3 dni od daty doręczenia decyzji. Samorządowe kolegium odwoławcze rozpoznaje odwołanie w terminie 7 dni. W przypadkach odebrania zwierzęcia dotychczasowemu właścicielowi – kosztami transportu, utrzymania i koniecznego leczenia zwierzęcia obciąża się jego dotychczasowego właściciela lub opiekuna. Należności następnie są egzekwowane od zobowiązanego na podstawie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

W przypadku gdy, doszło do naruszenia przepisów ustawy o ochronie zwierząt, tj. doszło do popełnienia czynu polegającego na znęcaniu się nad zwierzęciem sąd może orzec wobec dotychczasowego właściciela zwierzęcia karę pozbawienia wolności do lat 3, w przypadku gdy, sprawca działał ze szczególnym okrucieństwem karę pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. W przypadku skazania sąd orzeka przepadek zwierzęcia, jeżeli sprawca jest jego właścicielem oraz orzeka nawiązkę w wysokości od 1000 zł do 100 000 zł na wskazany cel związany z ochroną zwierząt. Sąd może również orzec tytułem środka karnego zakaz posiadania wszelkich zwierząt albo określonej kategorii zwierząt.

Obowiązki związane z posiadaniem psa

Ważną informacją dla właścicieli psów jest to, iż zabrania się puszczania psów bez możliwości ich kontroli i bez oznakowania umożliwiającego identyfikację właściciela lub opiekuna, chyba, że pies jest wypuszczany na terenie prywatnym, a teren ten jest ogrodzony w sposób uniemożliwiający psu wyjście. Co taki zapis oznacza? Wokół tego tematu narosło wiele kontrowersji. 

Powyższy zakaz należy rozpatrywać łącznie z wykroczeniem z art. 77 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2151, 2311, 2581, 2600, z 2023 r. poz. 289, 535, 803), który zawiera następującą normę „Kto nie zachowuje zwykłych lub nakazanych środków ostrożności przy trzymaniu zwierzęcia, podlega karze ograniczenia wolności, grzywny do 1000 złotych albo karze nagany.”, natomiast postać kwalifikowana czynu odnosi się do zwierzęcia, które swoim zachowaniem stwarza niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia człowieka. 

W orzecznictwie sądy wielokrotnie podejmowały próby zdefiniowania pojęcia „zwykłych lub nakazanych  środków ostrożności przy trzymaniu zwierzęcia” np. „Zwykłe środki ostrożności przy trzymaniu zwierzęcia w rozumieniu przepisu art. 77 kw określa się jako tradycyjne, przyjęte zwyczajowo, naturalne dla danego gatunku zwierzęcia, dodatkowo uzależnione od jego cech osobniczych i ewentualnego, potencjalnego zagrożenia.” (Wyrok WSA w Bydgoszczy z 27.03.2019 r., II SA/Bd 1281/18, LEX nr 2699314.)

Zgodzić należy się z tezą zawartą w wyroku WSA w Łodzi z 26.02.2021 r., II SA/Łd 737/20, LEX nr 3150342, tj. „Wprowadzenie generalnego nakazu wyprowadzania psów na smyczy (i w kagańcu), niezależnie od ich cech osobniczych i uwarunkowań indywidualnych (np. choroba), może w określonych sytuacjach prowadzić do działań sprzecznych z wymogami ustawy z 1997 r. o ochronie zwierząt. Spełnienie warunku panowania nad zwierzęciem w stopniu gwarantującym bezpieczeństwo publiczne nie wymaga zawsze, np. spacerowania z psem znajdującym się na smyczy lub w kagańcu.” 

Zatem przepis art. 10a ust. 3 ustawy o ochronie zwierząt jest to generalny nakaz wyprowadzania psów na smyczy. Jednakże, gdy pies jest pod kontrolą właściciela, nie stwarza zagrożenia dla ludzi i innych zwierząt oraz jest oznakowany w sposób umożliwiający identyfikację właściciela – może być wyprowadzany bez smyczy.   

Należy pamiętać również, że wyprowadzanie psów oraz obowiązki związane z posiadaniem psa regulują akty prawa miejscowego, takie jak np. regulamin utrzymania czystości i porządku na terenie danej gminy. Niektóre gminy wprowadzają obowiązek wyprowadzania psów na uwięzi i / lub w kagańcu. Sprawą podobnych zapisów zajął się Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku stwierdzając „Podstawowy cel, a zarazem dyrektywa interpretacyjna, którą trzeba uwzględniać przy stosowaniu przepisów odnoszących się do zwierząt, w tym przepisów ustawy o ochronie zwierząt (u.o.z.) oraz przy kształtowaniu prawnej sytuacji zwierząt w innych aktach prawnych, zawarta została w art. 1 ust. 1 u.o.z., który stanowi, że zwierzę, jako istota żyjąca, zdolna do odczuwania cierpienia, nie jest rzeczą. Człowiek jest mu winien poszanowanie, ochronę i opiekę. Z przepisu tego wynika, że każde zwierzę ma prawo oczekiwać od ludzi należnego zrozumienia, zgodnego z normami obyczajowymi traktowania, a nawet szacunku. Wszelkie środki prawne, podejmowane w stosunku do zwierząt powinny mieć na względzie ich dobro, a przede wszystkim prawo do istnienia. W art. 5 u.o.z. przewidziano obowiązek humanitarnego traktowania zwierząt. W świetle tego, zdaniem Sądu, regulacja § 5 pkt 3 regulaminu poprzez wprowadzenie generalnego nakazu wyprowadzania psów na smyczy i w kagańcu, niezależnie od jego cech osobniczych i uwarunkowań indywidualnych (np. choroba, wiek), może w określonych sytuacjach prowadzić do działań sprzecznych z wymogami u.o.z., w tym działań określanych jako niehumanitarne. Prawidłową redakcją przepisu realizującego upoważnienie z art. 4 ust. 2 pkt 6 ustawy byłaby treść przewidująca wyjątki uzasadniające odstąpienie od obowiązku wyprowadzania psów na smyczy i w kagańcu, a wynikające z rasy, uwarunkowań behawioralnych, wieku, stanu zdrowia i cech anatomicznych (tak A. Jezierska - Markocka, M. Markocki, Utrzymanie czystości i porządku w gminach. Komentarz, Warszawa 2017, s. 42). Brak takich rozróżnień w postanowieniach zaskarżonego regulaminu dyskwalifikuje wskazane regulacje. Dodać też trzeba, że brak zróżnicowania obowiązków osób utrzymujących psy w zakresie ochrony przed zagrożeniem dla innych ze względu na cechy osobnicze psów, prowadzi do kategorycznego przypisywania odpowiedzialności za zachowania obiektywnie nie mogące stwarzać jakiegokolwiek zagrożenia dla otoczenia. Zgodnie z art. 77 k.w. "Kto nie zachowuje zwykłych lub nakazanych środków ostrożności przy trzymaniu zwierzęcia, podlega karze grzywny do 250 złotych albo karze nagany". Przy czym w doktrynie przyjmuje się, że chodzi w tym wypadku o panowanie nad zwierzęciem w stopniu gwarantującym bezpieczeństwo publiczne, a więc w szczególności o doskonałe poznanie psychiki psa i uzyskania bezwzględnego posłuszeństwa. Spełnienie tego warunku w ramach zwykłych środków ostrożności nie wymaga, np. spacerowania z psem znajdującym się na smyczy lub w kagańcu. Co więcej, prowadzenie na smyczy i w kagańcu psów niektórych ras także może nie zapewniać bezpieczeństwa (tak: W. Kotowski, Komentarz do art. 77 Kodeksu wykroczeń, Lex/el.). Nie powinno też budzić wątpliwości, że niektóre psy, niebędące na liście ras psów niebezpiecznych, a wykazujące agresywność, należałoby prowadzić na smyczy i w kagańcu. Trudno natomiast wymagać od właściciela używania kagańców wobec psów, które ze względu na swoją wagę i wielkość mogą być z łatwością trzymane wyłącznie na smyczy, bez konieczności stosowania kagańca dla osiągniecia celu jakim jest bezpieczeństwo ludzi i ochrona przed uciążliwością ze strony zwierzęcia.” (Wyrok WSA w Gdańsku z 4.09.2019 r., II SA/Gd 69/19, LEX nr 2719216) z uwagi na powyższe Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku stwierdził nieważność przepisów uchwały Rady Miasta w Sopocie, które nakazywały wyprowadzanie psów na uwięzi albo w kagańcu.

Należy pamiętać, iż na właścicielach zwierząt spoczywają również obowiązki wynikające z innych aktów prawnych, np.:

1. art. 56 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (t.j. Dz. U. z 2023 r.poz. 1075) na podstawie, której posiadacze psów są obowiązani zaszczepić psy przeciwko wściekliźnie w terminie 30 dni od dnia ukończenia przez psa 3. miesiąca życia, a następnie nie rzadziej niż co 12 miesięcy od dnia ostatniego szczepienia pod rygorem nałożenia grzywny w wysokości 500 zł (art. 85 ust 1a ww. ustawy);
    
2. art. 10 ust 2a. ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, właściciele zwierząt obowiązani są do niezwłocznego usuwania odchodów, za nieprzestrzeganie wymienionych przepisów może zostać nałożona grzywna w wysokości do 500 zł;
    
3. w gminie miejsca zamieszkania posiadacza i utrzymywania psa może występować konieczność uiszczania opłaty od posiadania psa uchwalanej przez gminę w określonej wysokości na podstawie art. 18a ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r o podatkach i opłatach lokalnych (Dz. U. z 2018 r. poz. 1445, z późn. zm.). 
    

Natomiast wykroczeniami są następujące czyny: 

1. niezachowanie ostrożności przy trzymaniu zwierzęcia np. gdy zwierzę ugryzie lub zaatakuje człowieka bądź zaatakuje inne zwierzę;
    
2. drażnienie lub płoszenie zwierzęcia np. krzykiem spłoszymy wypasające się bydło na łące;
    
3. płoszenie, ściganie, zabijanie zwierząt, jest to typ kwalifikowany z uwagi na to, że ktoś czyni to w sposób złośliwy, płoszy albo ściga, chwyta, rani lub zabija dziko żyjące zwierzę, poza czynnościami związanymi z polowaniem lub ochroną lasów;
    
4. puszczanie luzem psa w lesie – poza czynnościami związanymi z polowaniem oraz szkoleniem psów wykorzystywanych do celów specjalnych.  
    

Należy zatrzymać się na chwilę przy wykroczeniu polegającym na puszczaniu luzem psa w lesie, otóż pojęcie lasu zostało zdefiniowane w ustawie z dnia 28 września 1991 r. o lasach (t.j.Dz.U.2022.672). Lasem w rozumieniu ustawy jest grunt o zwartej powierzchni co najmniej 0,10 ha, pokryty roślinnością leśną (uprawami leśnymi) - drzewami i krzewami oraz runem leśnym - lub przejściowo jej pozbawiony: przeznaczony do produkcji leśnej lub stanowiący rezerwat przyrody lub wchodzący w skład parku narodowego albo wpisany do rejestru zabytków albo grunt związany z gospodarką leśną, zajęty pod wykorzystywane dla potrzeb gospodarki leśnej: budynki i budowle, urządzenia melioracji wodnych, linie podziału przestrzennego lasu, drogi leśne, tereny pod liniami energetycznymi, szkółki leśne, miejsca składowania drewna, a także wykorzystywany na parkingi leśne i urządzenia turystyczne. Co za tym idzie w lasach należy wyprowadzać psa wyłącznie na smyczy. 

W administracyjnych granicach m.st. Warszawy znajduje się 12 rezerwatów przyrody: Rezerwat im. Króla Jana Sobieskiego, Las Bielański, Las Kabacki im. Stefana Starzyńskiego, Bagno Jacka, Olszynka Grochowska, Jeziorko Czerniakowskie, Las Natoliński, Morysin, Skarpa Ursynowska, Kawęczyn, Wyspy Zawadowskie, Ławice Kiełpińskie. Powyższymi rezerwatami, z wyjątkiem Lasu Natolińskiego, zarządza jednostka m.st. Warszawy: Lasy Miejskie — Warszawa, która opiekuje się także rezerwatami przyrody „Łosiowe Błota” i „Kalinowa Łąka” położonymi poza granicami m.st. Warszawy. Obwody leśne: Kabaty (Las Kabacki), Bemowo-Koło (Lasek na kole, Las Bemowo), Las Sobieskiego (Las Matki Mojej – Wawerski, Olszynka Grochowska, Las Bródno, Las Sobieskiego), Bielany-Młociny (Las Bielański, Las Lindego, Las Nowa Warszawa, Wydma Żerańska, Las Młociny, Dąbrówka, Henryków i Białołęka). We wszystkich wyżej wymienionych miejscach należy wyprowadzać psy na smyczy.