Wiadomo, czy można sprzedać miejsce na cmentarzu. Polskie prawo mówi jasno

Oferty, które kuszą – i mogą skończyć się katastrofą

Wystarczy wpisać w wyszukiwarkę hasło „sprzedaż grobu”, by naszym oczom ukazały się dziesiątki ogłoszeń. Sprzedający obiecują gotowe miejsca pochówku w „prestiżowych kwaterach”, nierzadko w zabytkowych częściach największych polskich cmentarzy. Ceny? Choć w ogłoszeniach często nie są podawane od razu, wystarczy kilka wiadomości, by przekonać się, że mowa o kwotach liczonych w dziesiątkach tysięcy złotych. Na pierwszy rzut oka wygląda to jak zwykła transakcja kupna-sprzedaży, tyle że dotyczy nie mieszkania, a miejsca wiecznego spoczynku. I to właśnie tutaj kryje się pierwszy problem.

Sprzedawcy przekonują, że mają pełne prawo do dysponowania grobem, ponieważ „ich rodzina od lat opłaca miejsce”. Niektórzy zapewniają, że „notarialne oświadczenie” wystarczy, by nowy nabywca mógł z niego legalnie korzystać. W praktyce jednak, jak ostrzegają prawnicy, takie dokumenty nie mają żadnej mocy prawnej. Już na tym etapie wielu kupujących wpada w pułapkę. Zainwestowane oszczędności mogą przepaść, bo transakcja, choć zawarta w dobrej wierze, z punktu widzenia prawa w ogóle nie istnieje.

Czy jednak rzeczywiście w Polsce nie da się legalnie nabyć miejsca pochówku od osoby prywatnej? I co dokładnie mówią o tym przepisy?

Prawo do grobu to nie własność. Co na to przepisy?

Z punktu widzenia prawa grób nie jest rzeczą, którą można sprzedać jak działkę czy nieruchomość. Jak wyjaśnia adwokat Pamela Opoczka z Krakowskiej Izby Adwokackiej, cytowana przez portal Infor.pl:

 Prawo do grobu nie ma charakteru majątkowego, lecz osobisty. Oznacza to, że nie może być przedmiotem obrotu cywilnoprawnego.

Ustawa o cmentarzach i chowaniu zmarłych z 1959 roku jasno określa, że możemy mówić wyłącznie o prawie do pochówku w konkretnym miejscu, a nie o własności grobu. To oznacza, że jeśli ktoś próbuje sprzedać takie prawo, działa poza granicami obowiązujących przepisów. Zgodnie z art. 8 ust. 3 tej ustawy, prawo do grobu nabywa się wyłącznie poprzez zawarcie umowy z zarządem cmentarza. Tylko administrator ma kompetencje, by przyznać konkretnej osobie prawo do pochówku. Nie można tego prawa przekazać w spadku, sprzedać, darować czy nawet zapisać w testamencie.

Mimo to wiele osób – często nieświadomie – decyduje się na nielegalne rozwiązania. Kuszą ich szybkie oferty i obietnice „załatwienia wszystkiego bez biurokracji”. W rzeczywistości jednak taka droga prowadzi donikąd. Szczególnie ryzykowna jest sytuacja, gdy w grobie spoczywa już ktoś zmarły. Wtedy zgodnie z art. 10 ustawy o cmentarzach, pochować można tylko członków najbliższej rodziny – współmałżonka, dzieci, rodziców, dziadków czy krewnych do czwartego stopnia. Osoba spoza tego kręgu nie ma żadnego prawa do korzystania z miejsca, nawet jeśli zapłaciła za nie prywatnemu sprzedawcy.

Co gorsza, zarząd cmentarza może w takiej sytuacji odmówić pochówku. Efekt? Rodzina zostaje bez miejsca, a pieniądze przepadają. Czy jednak istnieją wyjątki od tej reguły? Czy są przypadki, w których prawo dopuszcza przekazanie grobu innej osobie?

Kiedy można przekazać grób? Prawniczka wyjaśnia

Jak podkreśla adwokat Pamela Opoczka, cytowana przez Infor.pl, istnieją sytuacje, w których przekazanie miejsca pochówku może być zgodne z prawem – ale tylko wtedy, gdy przewiduje to regulamin konkretnego cmentarza. To właśnie wewnętrzne przepisy danej nekropolii decydują, czy i na jakich zasadach można dokonać takiego transferu.

W praktyce oznacza to, że:

• przekazanie prawa do grobu jest możliwe tylko wtedy, gdy zarząd cmentarza wyrazi na to zgodę,
• najczęściej dotyczy to pustych grobów, w których nikt jeszcze nie został pochowany,
• konieczne jest zachowanie wymogów formalnych – złożenie wniosku, okazanie dokumentów potwierdzających pokrewieństwo i podpisanie umowy przed administratorem,
• w niektórych przypadkach wymagana jest także forma notarialna.

Jeśli wszystkie te warunki zostaną spełnione, przekazanie miejsca pochówku może zostać uznane za ważne. W przeciwnym razie – nie ma mocy prawnej.

Kwestia ta była również przedmiotem rozstrzygnięć sądowych. Sąd Najwyższy w wyroku z 13 lutego 1979 r. (sygn. akt I CR 25/79) stwierdził jednoznacznie, że „Uprawnienie do grobu jest dobrem osobistym. Ze względu na dominujący charakter tego dobra nie podlega ono dziedziczeniu”. Oznacza to, że nawet jeśli ktoś w testamencie zapisze prawo do swojego grobu innej osobie, taki zapis nie wywoła skutków prawnych.

Ekspertka dodaje, że jedyną bezpieczną drogą nabycia prawa do grobu jest kontakt z administracją cmentarza. To ona dysponuje pełnym rejestrem miejsc i może potwierdzić, czy dane miejsce jest dostępne i komu przysługuje do niego prawo.

Jeśli zależy nam na konkretnym miejscu, najlepiej:

• Sprawdzić regulamin nekropolii.
• Złożyć wniosek o przydzielenie miejsca bezpośrednio w biurze zarządu.
• Zawrzeć umowę z administratorem i zachować wszystkie dokumenty.

W ten sposób zyskujemy prawne potwierdzenie prawa do pochówku, a rodzina nie musi obawiać się komplikacji w przyszłości. Sprzedaż grobu przez osoby prywatne, nawet w dobrej wierze, może skończyć się utratą pieniędzy i problemami natury prawnej. Dlatego przed dokonaniem jakiejkolwiek wpłaty warto upewnić się, że rozmawiamy z rzeczywistym zarządcą cmentarza, a nie z pośrednikiem bez uprawnień.

Choć sprzedaż grobu wydaje się prostym rozwiązaniem, w świetle prawa w większości przypadków jest nielegalna. Prawo do pochówku ma charakter osobisty, nie można go sprzedać, odziedziczyć ani zapisać. Jedyną bezpieczną drogą jest kontakt z administracją cmentarza i zawarcie z nią umowy.