Odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych – ile wynoszą i kiedy można je naliczać?
Problemy z terminową zapłatą za świadczone usługi nie są niczym nowym. W sytuacji spóźniającej się płatności polskie prawo nie pozostawia wierzyciela z niczym – gwarantuje naliczanie się ustawowych odsetek od należnej kwoty świadczenia. Kiedy możemy mówić o odsetkach za opóźnienia w transakcjach handlowych? Jak je egzekwować?
Odsetki za opóźnienie - czym są?
W przypadku niedotrzymania terminu zapłaty przy transakcji handlowej wierzycielowi należą się ustawowe odsetki za opóźnienie płacone przez dłużnika. Dla samego dłużnika są one formą sankcji i pieniężnych konsekwencji opóźnionej zapłaty należności. Dla wierzyciela natomiast pełnią funkcję zadośćuczynienia, czyli wyrównania szkody. W polskim prawie jest mowa o dwóch rodzajach odsetek za opóźnienie, gdzie te pierwsze, związane ze sprzedażą konsumencką, regulowane są przez Kodeks cywilny, a drugie – odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych – przez ustawę z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych. Rzeczona ustawa stanowi, że wysokość tych odsetek, to suma stopy referencyjnej NBP oraz liczba punktów procentowych ustalonych w ustawie.
Kiedy naliczane są odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych?
W momencie, gdy wykonawca wywiązał się ze swoich zobowiązań, a kupujący nie zapłacił za nie w terminie, można zacząć naliczać odsetki od opóźnienia. Dotyczy to jednak sytuacji, gdy stronami transakcji byli:
przedsiębiorcy,
podmioty prowadzące działalność, określone w Artykule 3. Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej,
osoby wykonujące wolny zawód,
zagraniczni przedsiębiorcy prowadzący przedsiębiorstwa w Polsce,
oddziały i przedstawicielstwa przedsiębiorców zagranicznych,
przedsiębiorcy z państw UE i EFTA.
Odsetki mogą zacząć być naliczane jedynie w momencie, gdy umowa była odpłatna, zawarta w związku z wykonywaną przez strony działalnością, a jej przedmiotem jest dostawa lub świadczenie usług. Dotyczy to zarówno przeniesienia praw do danej rzeczy, sprzedanej ze swojego sklepu lub samodzielnie wytworzonej jak przeniesienia praw do wykonanych usług czy dzieła, a także oddanie określonych rzeczy do czasowego korzystania, tak jak w przypadku umowy najmu, leasingu czy dzierżawy.
Dokładny moment rozpoczęcia naliczania odsetek następuje:
od dnia następującego po ustalonym terminie zapłaty,
jeśli termin nie został ustalony, odsetki naliczane są od dnia, w którym minęło 30 dni od dostarczenia towaru lub świadczenia usługi,
gdy termin zapłaty był dłuższy niż 60 dni i są przesłanki, aby twierdzić że jest nieuczciwy wobec wierzyciela, wtedy naliczane są po upływie 60 dni od doręczenia rachunku lub faktury.
Ile wynoszą odsetki za opóźnienie?
Ustawa z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych określa wysokość odsetek za opóźnienie, które wynoszą równowartość sumy stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 10 punktów procentowych w przypadku, gdy dłużnikiem nie jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym oraz 8 punktów, gdy dłużnik jest podmiotem publicznym będącym podmiotem leczniczym.
W celu ustalenia kwoty odpowiedniej dla naszych odsetek, należy zastosować stopę referencyjną NBP obowiązującą w dniu:
1 stycznia – przy odsetkach naliczonych w okresie od 1 stycznia do 30 czerwca,
1 lipca – przy odsetkach należnych za czas od 1 lipca do 31 grudnia.
Należy pamiętać, że stopa referencyjna NBP jest zmienna - na dzień 1 stycznia 2021 wynosiła 0,1%.
Dodatkowo, wierzycielowi posiadającemu prawo do odsetek przysługuje od dłużnika, bez wezwania, zryczałtowana rekompensata kosztów odzyskiwania należności, która jest równowartością kwoty:
40 euro – jeśli wartość świadczenia pieniężnego nie przekracza 5000 zł,
70 euro – jeśli wartość świadczenia pieniężnego mieści się w zakresie 5000 - 50 000 zł,
100 euro – jeśli wartość świadczenia pieniężnego jest równa lub wyższa 50 000 zł.
Jak egzekwować zapłatę odsetek?
W przypadku, gdy dłużnik nie dotrzymuje terminu płatności głównego świadczenia lub wypłacił je bez należnych odsetek, wierzyciel powinien go wezwać do zapłaty. Proces egzekwowania odsetek można zacząć od pozasądowej drogi, czyli przez bezpośredni kontakt z dłużnikiem. Jeśli jednak pozasądowe działania nie przynoszą skutku, sprawę należy skierować do odpowiedniego sądu. Odsetki od opóźnienia w transakcjach handlowych traktowane są, jako świadczenie okresowe, którego termin przedawnienia wynosi 3 lata.
