Choć darowizna od najbliższych jest zwolniona z podatku (do określonej kwoty, po jej przekroczeniu należy ją zgłosić), to problem pojawia się wtedy, gdy zamiast przelewu bankowego otrzymujemy pieniądze w gotówce. Fiskus nie dopuszcza bowiem darowizny w takiej formie. Innego zdania są niektóre sądy administracyjne, które z kolei zezwalają na transfer bezgotówkowy. Celem rozwiania wątpliwości zapytanie w tej sprawie skierował do Naczelnego Sądu Administracyjnego Rzecznik Praw Obywatelskich.
Fiskus nie dopuszcza darowizny w gotówce
Zdaniem RPO Marcina Wiącka niedoprecyzowanie przepisów w kwestii otrzymywania darowizn może budzić wątpliwości obywateli. Chodzi o to, czy pieniądze od swoich najbliższych można otrzymać tylko i wyłącznie przelewem, czy można je dostać również w formie gotówki, a następnie wpłacić na swoje konto bankowe. Nie wiadomo też, czy wpłaty tej miałby dokonywać darczyńca, czy obdarowany.
Organ podatkowy wskazuje, że darowizna musi być przekazana na rachunek płatniczy obdarowanego, ale niektóre sądy administracyjne dopuszczają ją w formie gotówki.
W efekcie w polskim prawie – jak wskazuje RPO Marcin Wiącek – wytworzyły się dwie przeciwstawne linie orzecznicze. Zakładają one, że aby skorzystać ze zwolnienia podatkowego, należy udokumentować otrzymanie darowizny dokonaniem przelewu przez darczyńcę na rachunek obdarowanego lub samodzielnym przelaniem pieniędzy obdarowanego na jego konto bankowe, wskazując, że dokonuje tego w imieniu darczyńcy.
Pułapka dla podatników?
Obecny stan oznacza, że obywatele muszą kierować sprawy do sądów administracyjnych, aby udowadniać spełnienie warunków do uzyskania zwolnienia podatkowego w przypadku darowizn gotówkowych, następnie dokumentowanych wpłatą własną na rachunek obdarowanego. Z racji jednak tego, że orzeczenia sądów administracyjnych są niejednolite, podatnicy nie mają pewności co do kwestii dokumentowania darowizn gotówkowych – czytamy w komunikacie Biuletynu Informacji Publicznej RPO.
W zapytaniu skierowanym do NSA Marcin Wiącek podkreśla, że przepis o darowiźnie od „grupy podatkowej 0” miał chronić interesy majątkowe rodzin, a konstrukcja zwolnienia podatkowego z art. 4a ust. 1 pkt 2 upsid nie powinna stawać się swoistą pułapką dla podatników.
Analizując powyższe kwestie należy mieć na uwadze, że osoby starsze – stanowiące spory odsetek polskiego społeczeństwa – rzadziej korzystają z systemów bankowych i przechowują oszczędności w gotówce.
Między innymi dlatego RPO wskazuje, że jeśli przekazanie darowizny od członka rodziny odbyło się w formie gotówkowej i nie ma wątpliwości co do jego zaistnienia, obdarowany również powinien mieć prawo do skorzystania ze zwolnienia podatkowego. Nałożenie na obywateli opodatkowania darowizny (otrzymanej od osoby najbliższej) tylko przez wzgląd na jej formę jest zdaniem Marcina Wiącka nieuzasadnionym rygorem i może naruszać dopuszczalne granice ograniczenia prawa własności podatników.
RPO zawnioskował, by omówieniem powyższego zagadnienia prawnego zajął się skład sędziowski z Izby Finansowej NSA.
Podatek od darowizny pieniężnej – co należy o nim wiedzieć?
W ustawie o podatku od spadków i darowizn wskazano, że zwolnione z obowiązku jego zapłacenia są osoby, które otrzymały pieniądze od „grupy podatkowej 0”. W jej skład wchodzą: rodzice, dziadkowie, dzieci, wnuki, rodzeństwo, małżonek, pasierb, pasierbica, ojczym i macocha. Jeśli od kogoś z nich w ciągu 5 lat otrzyma się łącznie więcej niż 9637 zł, fakt ten należy zgłosić do właściwego urzędu skarbowego.
W przypadku niezgłoszenia, nie tyle sama darowizna zwróci uwagę urzędników, co podejrzane wydatki dokonywane dzięki otrzymanym środkom. Czas na zgłoszenie darowizny wynosi 6 miesięcy. Jeśli się tego nie zrobi, istnieje ryzyko, że fiskus potraktuje niezgłoszoną darowiznę jako oszustwo podatkowe. Wówczas otrzymana kwota może zostać opodatkowana stawką wynoszącą od 3 do 20 proc. podstawy.
