Czym są wartość niematerialne i prawne?

Czym są wartości niematerialne i prawne?

Ustawa o rachunkowości definiuje wartości niematerialne i prawne w sposób następujący: są to nabyte przez jednostkę oraz zaliczane do aktywów trwałych prawa majątkowe, które nadają się do gospodarczego wykorzystania, mają przewidywany okres użyteczności dłuższy niż rok i przeznaczone są na potrzeby jednostki.

Do praw majątkowych zalicza się m.in.:

• autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne, licencje, koncesje,

• prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych i zdobniczych,

• know-how w dziedzinie przemysłowej, handlowej, naukowej lub organizacyjnej,

• nabytą wartość firmy,

• koszty zakończonych prac rozwojowych,

• prawa majątkowe przyjęte do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub leasingu zaliczone do aktywów trwałych jednej ze stron umowy.

Takie prawa majątkowe można zaliczyć do wartości niematerialnych i prawnych, jeśli ich przewidywany okres używania jest dłuższy niż rok, zostały przeznaczone na potrzeby własne jednostki lub oddane do używania na podstawie umów najmu czy dzierżawy, a także nadają się do wykorzystania w prowadzonej działalności gospodarczej.

Jak określić wartość początkową wartości niematerialnych i prawnych?

Aby określić wartość początkową wartości niematerialnych i prawnych, należy zastosować te same zasady, jakie stosuje się w przypadku określania wartości początkowej środków trwałych. Wartość początkowa uzależniona jest od sposobu nabycia lub wejścia w posiadanie. Może się to odbyć poprzez:

• odpłatne nabycie, wówczas wartością początkową jest cena nabycia,

• nabyta dodatnia wartość firmy, wartością początkową jest koszt wytworzenia,

• nieodpłatne otrzymanie, wartością jest wartość rynkowa z dnia nabycia, chyba że umowa o nieodpłatnym przekazaniu określa tę wartość w niższej wysokości,

• aport do spółki cywilnej, wartością jest wartość z daty wniesienia, jednak nie wyższej niż wartość rynkowa.

Do wartości początkowej wlicza się również koszty bezpośrednio związane z zakupem, takie jak: koszty transportu, ubezpieczenia, montażu, instalacji i uruchomienia, a także niepodlegające odliczeniu naliczonego podatku VAT opłaty notarialne i skarbowe, prowizje, różnice kursowe czy odsetki od zaciągniętych pożyczek naliczone do dnia przekazania wartości do używania.

Jak ewidencjonować wartości niematerialne i prawne?

Przedsiębiorcy są zobowiązani do prowadzenia ewidencji środków trwałych, a także ewidencji wartości niematerialnych i prawnych. Ewidencję można prowadzić wspólnie dla środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.

Ewidencja wartości niematerialnych i prawnych musi zawierać przynajmniej:

• liczbę porządkową,

• datę nabycia,

• datę przyjęcia do używania,

• określenie dokumentu stwierdzającego nabycie,

• określenie wartości niematerialnej i prawnej,

• wartość początkową,

• stawkę amortyzacyjną,

• kwotę odpisów amortyzacyjnych.

Jak amortyzować wartości niematerialne i prawne?

W przypadku amortyzowania wartości niematerialnych i prawnych odpisów dokonuje się od pierwszego miesiąca następującego po miesiącu, w którym dany tytuł wartości niematerialnych wprowadzono do ewidencji. Odpisy mogą być naliczane w równych ratach miesięcznie, kwartalnie lub jednorazowo na koniec roku podatkowego. Odpisów dokonuje się do momentu zrównania sumy odpisów amortyzacyjnych z ich wartością początkową.

Przedsiębiorca jest zobowiązany do samodzielnego określenia metody amortyzacji wartości niematerialnych i prawnych oraz może indywidualnie określić stawki amortyzacyjne. Przepisy prawa podatkowego określają natomiast minimalne okresy dokonywania odpisów dla wartości niematerialnych i prawnych:

• 24 miesiące dla licencji (sublicencji) na programy komputerowe i od praw autorskich,

• 24 miesiące na wyświetlanie filmów oraz na emisję programów radiowych i telewizyjnych,

• 36 miesięcy od poniesionych kosztów zakończonych prac rozwojowych,

• 60 miesięcy od pozostałych wartości niematerialnych i prawnych.