Zasady segregacji śmieci w Polsce. Tego nigdy nie wyrzucaj do niebieskiego pojemnika

Polacy od lat segregują odpady

Polski system gospodarowania odpadami przeszedł w ostatniej dekadzie prawdziwą metamorfozę, ewoluując od dość chaotycznych, lokalnych regulacji do ujednoliconego standardu, który miał na celu sprostanie wyśrubowanym normom unijnym. Kluczowym momentem było Rozporządzenie Ministra Środowiska z 2017 roku, które ostatecznie zdefiniowało podział na pięć podstawowych frakcji, wymuszając na samorządach i mieszkańcach zmianę przyzwyczajeń. Choć kolory pojemników, niebieski na papier, żółty na metale i tworzywa sztuczne, zielony na szkło, brązowy na bioodpady oraz czarny na zmieszane, zdążyły już wtopić się w krajobraz naszych osiedli, statystyki wciąż pokazują, że jakość surowca trafiającego do przetworzenia pozostawia wiele do życzenia.

Problemem nie jest już zazwyczaj brak woli, lecz skomplikowana budowa nowoczesnych opakowań, która nie nadąża za prostymi skojarzeniami konsumentów. W założeniu system miał być intuicyjny, jednak producenci żywności, dążąc do maksymalnego wydłużenia trwałości produktów, stosują rozwiązania materiałowe, które dla przeciętnego Kowalskiego są trudne do zidentyfikowania bez niemalże laboratoryjnej wiedzy. W kontekście gospodarczym, niska jakość segregacji u źródła przekłada się bezpośrednio na rosnące koszty funkcjonowania całego systemu.

Zanieczyszczona frakcja papierowa jest dla papierni towarem bezwartościowym, a wręcz problematycznym, co w konsekwencji może prowadzić do podwyżek opłat za wywóz śmieci dla mieszkańców. To system naczyń połączonych, w którym wrzucenie jednego tłustego lub foliowanego opakowania do niebieskiego worka generuje łańcuch kosztownych konsekwencji na kolejnych etapach odzysku. Warto pamiętać, że Polska, dążąc do gospodarki o obiegu zamkniętym, musi drastycznie zwiększyć poziomy recyklingu, a to niemożliwe bez precyzyjnej segregacji na samym początku tego łańcucha, czyli w naszych kuchniach.

To najczęstsze pomyłki Polaków przy segregacji odpadów

Największym wyzwaniem w domowej segregacji są tak zwane odpady wielomateriałowe, które skutecznie mylą nas swoją fakturą czy wyglądem zewnętrznym. Przez lata nauczyliśmy się, że karton po mleku czy soku, mimo że papierowy w dotyku, trafia do żółtego pojemnika, ponieważ zawiera warstwy aluminium i tworzywa. Niestety, ta wiedza rzadziej jest aplikowana do mniejszych odpadów, takich jak saszetki po sosach, torebki po zupach w proszku czy właśnie opakowania po ziołach i przyprawach. W świadomości społecznej wciąż funkcjonuje mit, że wszystko, co szeleści jak papier i da się podrzeć, powinno trafić do makulatury. Tymczasem nowoczesna inżynieria opakowań spożywczych stawia przede wszystkim na barierowość, ochrona aromatu, zabezpieczenie przed wilgocią i tłuszczem wymaga zastosowania powłok, które dyskwalifikują dany odpad z procesu recyklingu papieru.

Częstym błędem jest również wrzucanie do niebieskiego pojemnika papieru zabrudzonego tłuszczem czy resztkami jedzenia, co jest nagminne w przypadku pudełek po pizzy czy właśnie opakowań po tłustych przyprawach do mięs. Tego typu zanieczyszczenia działają na makulaturę w sortowni destrukcyjnie, często degradując całą partię surowca. Innym przykładem są paragony sklepowe, które masowo lądują w papierze, choć ze względu na termiczny druk są odpadem nienadającym się do przetworzenia w papierniach i powinny trafiać do odpadów zmieszanych. W gąszczu tych zasad torebka po majeranku czy pieprzu wydaje się błahostką, ale ze względu na skalę ich zużycia w polskich domach, stanowią one istotny strumień odpadów, który systematycznie "psuje" statystyki odzysku papieru.

Zobacz też: Większość wyrzuca to opakowanie do złego kosza. Jest w każdej kuchni bez wyjątków

Tego odpadu nie wyrzucaj do papieru

Gdzie zatem powinna wylądować pusta torebka po przyprawie, gdy skończymy gotować obiad? Odpowiedź dla wielu może być zaskakująca: niemal nigdy w pojemniku na papier. Choć zewnętrzna warstwa opakowania zazwyczaj wykonana jest z papieru, to jego wnętrze skrywa klucz do zagadki. Aby przyprawy zachowały swój intensywny zapach i nie zbrylały się pod wpływem wilgoci, producenci powszechnie stosują laminat, czyli połączenie papieru z warstwą folii polietylenowej lub cienką warstwą aluminium. W procesie recyklingu papieru w papierniach oddzielenie tych warstw jest niezwykle trudne, energochłonne, a często wręcz niemożliwe w standardowym procesie rozwłókniania. Wrzucenie takiego opakowania do niebieskiego kosza to klasyczny błąd, który w sortowniach jest traktowany jako zanieczyszczenie strumienia surowcowego.

Zgodnie z zasadami Jednolitego Systemu Segregacji Odpadów, tego typu opakowania wielomateriałowe powinny trafić do żółtego pojemnika przeznaczonego na metale i tworzywa sztuczne. To właśnie tam trafiają wszelkie laminaty, kartony po płynnej żywności czy opakowania foliowe. W nowoczesnych sortowniach systemy optoelektroniczne oraz separatory są w stanie (choć nie zawsze) wydzielić te materiały do odpowiedniego przetworzenia lub odzysku energetycznego. Istnieje jednak ważny wyjątek od tej reguły.

Jeśli opakowanie jest mocno zabrudzone resztkami przyprawy, tłuszczem z marynaty lub jest mokre, najbezpieczniejszym i najbardziej ekologicznym rozwiązaniem jest wyrzucenie go do czarnego pojemnika na odpady zmieszane. Warto przy tym zachować czujność, ponieważ na rynku pojawiają się powoli w pełni biodegradowalne lub czysto papierowe opakowania ekologicznych marek. Jeśli jesteśmy pewni, że torebka to w 100 procentach czysty papier (co łatwo sprawdzić, próbując ją rozerwać, folia będzie się ciągnąć, papier przerwie się gwałtownie), a w środku nie ma resztek produktu, dopiero wtedy niebieski pojemnik jest właściwym adresem. W przypadku wątpliwości zasada jest prosta i rekomendowana przez ekspertów od gospodarki odpadami: lepiej wyrzucić do zmieszanych i pozwolić na odzysk energii w spalarni, niż zanieczyścić czystą frakcję surowcową, generując dodatkowe koszty i marnując pracę innych segregujących.