Ten produkt drożeje jak szalony. Polacy będą mieli problem przed Bożym Narodzeniem

Polacy przyzwyczaili się do drożyzny

Ostatnie lata wysokiej inflacji, która mocno uderzyła w portfele, fundamentalnie zmieniły nawyki zakupowe Polaków. Staliśmy się społeczeństwem "smart shopperów”, mistrzami polowania na okazje. Jak wynika z licznych badań rynku detalicznego, ponad 80 proc. konsumentów aktywnie poszukuje promocji, a wizyta w sklepie często poprzedzona jest wnikliwą analizą gazetek reklamowych. Korzystanie z aplikacji lojalnościowych i porównywarek cenowych stało się normą, a nie wyjątkiem. Znacznie częściej sięgamy po marki własne sieci handlowych i staranniej planujemy zakupy, by ograniczyć wydatki impulsywne i marnowanie żywności. Oszczędności szukamy niemal wszędzie: w kategoriach takich jak odzież, elektronika, rozrywka poza domem czy nawet świąteczne dekoracje, które często wyciągamy z szaf sprzed lat.

Jest jednak jedna, absolutnie wyjątkowa kategoria, na której oszczędzać nie lubimy, a wręcz uznajemy to za niestosowne, czyli jedzenie na wigilijny i świąteczny stół. Boże Narodzenie w polskiej mentalności to czas, kiedy budżet domowy jest mocno nadszarpywany, ale priorytetem absolutnym pozostaje jakość i wierność kulinarnej tradycji. Wydatki na Boże Narodzenie to dla przeciętnej polskiej rodziny jeden z największych jednorazowych kosztów w roku. Koszyk zakupowy pęcznieje od produktów, które już same w sobie są drogie: ryby (szczególnie karp), suszone grzyby, orzechy, mak, wysokiej jakości bakalie. W tym zestawieniu nominalna cena jednego produktu może wydawać się drobiazgiem, ale jest to kolejna "cegiełka”, która dokłada się do rekordowo wysokiego rachunku końcowego.

To swego rodzaju fenomen socjologiczny; można zrezygnować z drogiego prezentu, ale stół musi być suty. Dlatego właśnie tak wysokie ceny tego produktu uderzają w nas wyjątkowo boleśnie. Jest to produkt o niemal zerowej elastyczności cenowej w grudniu, trzeba go kupić bez względu na cenę, by tradycji stało się zadość. To frustrujący wydatek, bo nie da się go łatwo zastąpić w kluczowych przepisach, a jego cena rzutuje na finalny koszt każdego świątecznego wypieku.

Ten produkt to polski fenomen

Paradoks obecnej sytuacji polega na tym, że Polska od lat jest absolutnym, niekwestionowanym liderem produkcji jaj w całej Unii Europejskiej. Jesteśmy “jajecznym zagłębiem” kontynentu. Nasze pogłowie kur niosek, według różnych szacunków, regularnie przekracza 50-55 milionów sztuk, co przekłada się na roczną produkcję wynoszącą około 11-14 miliardów jaj. Statystycznie produkujemy ich znacznie więcej, niż jesteśmy w stanie sami skonsumować, bowiem krajowe spożycie szacuje się na ok. 160-170 sztuk na osobę, podczas gdy produkcja pozwalałaby na konsumpcję około 290 sztuk.

Ta gigantyczna nadwyżka, sięgająca nawet 30-40 proc. całkowitej produkcji, trafia na eksport, głównie na wymagające rynki unijne, takie jak Niemcy, Holandia czy Włochy. Jesteśmy kluczowym graczem, który stabilizuje europejski rynek. Niemiecki czy holenderski kontrahent często jest w stanie zaoferować polskiemu producentowi nie tylko wyższą cenę "tu i teraz”, ale również gwarancję odbioru w ramach stabilnych kontraktów długoterminowych, co dla farmera oznacza bezpieczeństwo finansowe.

Jednak ta silna pozycja eksportowa w obecnej, kryzysowej sytuacji, staje się mieczem obosiecznym dla krajowego konsumenta. Zanim jednak dojdziemy do przyczyn drożyzny, warto uświadomić sobie skalę świątecznego zapotrzebowania. Jaja w tradycyjnym cukiernictwie to nie tylko składnik, to absolutny fundament. To one, dzięki swoim unikalnym właściwościom, decydują o sukcesie wypieku. Lecytyna zawarta w żółtku działa jak naturalny emulgator, wiążąc tłuszcz z wodą i tworząc gładką, aksamitną strukturę ciasta. Ubite białka to z kolei najlepszy naturalny środek spulchniający, wprowadzający do masy powietrze, bez którego sernik nie byłby puszysty, a beza nie uniosłaby się. Jaja dodają wilgoci, koloru i bogactwa smaku. Dlatego trudno wyobrazić sobie świąteczny stół bez puszystego jak chmurka sernika, ciężkiego od bakalii keksa, wilgotnego makowca czy aromatycznych, domowych pierników. Do tego dochodzą kruche ciasteczka, a także jaja jako kluczowy składnik domowego majonezu do sałatki jarzynowej. Każdy z tych specjałów wymaga użycia co najmniej kilku, a często kilkunastu jaj, które są podstawowym spoiwem i gwarantem udanych, tradycyjnych potraw.

Zobacz też: Auchan sprzedaje centra handlowe w Polsce. Wiadomo, kto je przejmie

Ceny tego produktu idą w górę tuż przed Bożym Narodzeniem

Gwałtowny wzrost kwot za jaja na sklepowych półkach nie jest ani przypadkiem, ani efektem spekulacji sieci handlowych. Ceny znacząco wzrosły w porównaniu z ubiegłym rokiem, jaja klasy M podrożały o 60 proc., a klasy L o 50 proc. Obecnie na rynku hurtowym za jaja klatkowe klasy M trzeba zapłacić około 65 groszy za sztukę, a za klasę L 75 groszy. Jeszcze droższe są jaja ściółkowe, których ceny sięgają 70 groszy za M i 80 groszy za L.

Eksperci, w tym analitycy rynkowi oraz Krajowa Izba Producentów Drobiu i Pasz, wskazują na splot kilku wyjątkowo niekorzystnych czynników, które uderzyły w rynek niemal jednocześnie. Fundamentem problemu jest znaczące zmniejszenie pogłowia kur niosek, i to nie tylko w Polsce, ale w całej Unii Europejskiej. Jest to po części efekt strukturalny, związany z kosztowną transformacją branży i odchodzeniem od chowu klatkowego (jaja “trójki”) na rzecz droższych w utrzymaniu systemów ściółkowych (”dwójki”) i wolnowybiegowych ("jedynki”).

Jednak czynnikiem, który zadał rynkowi najsilniejszy cios, jest ptasia grypa (HPAI). Wirus ten dziesiątkuje europejskie fermy, a Polska, ze względu na dużą koncentrację produkcji, jest niestety w czołówce krajów dotkniętych tym problemem. Problem HPAI jest szczególnie dotkliwy, ponieważ nasila się zwykle w okresie jesienno-zimowym, wraz z migracją dzikich ptaków, co idealnie zbiega się w czasie ze szczytowym, świątecznym wzrostem popytu. Wykrycie nawet jednego ogniska HPAI oznacza bezwzględną konieczność likwidacji całego stada, liczącego często setki tysięcy kur. Odbudowa takiego pogłowia trwa wiele miesięcy i kosztuje fortunę, rosną bowiem nie tylko koszty dezynfekcji, ale i ceny zakupu nowych piskląt.

Jaj po prostu nie ma. Nie daliśmy rady odbudować stad po chorobach zakaźnych, które je wcześniej zdziesiątkowały. Nie da się, jak to ma miejsce na przykład w fabryce, odtworzyć potencjału produkcyjnego w kilka tygodni. W rolnictwie zajmuje to długie miesiące, a teraz dodatkowo ten proces został przerwany przez nowe ogniska chorób drobiu – zaznacza w rozmowie z WP Finanse Katarzyna Gawrońska, szefowa Krajowej Izby Producentów Drobiu i Pasz.