Czy Polska powinna opuścić Unię Europejską? Polacy wypowiedzieli się w najnowszym sondażu

Rośnie eurosceptycyzm. Niepokojąca dynamika w statystykach

Polska jest członkiem Unii Europejskiej od 1 maja 2004 roku. Wstąpienie do UE było wynikiem wieloletnich przygotowań, reform gospodarczych i politycznych oraz podpisania Traktatu Akcesyjnego w 2003 roku. 

Członkostwo przyniosło Polsce wiele korzyści, w tym dostęp do funduszy unijnych oraz inwestycje w infrastrukturę, swobodny handel w ramach rozległego jednolitego rynku, co sprzyja rozwojowi handlu i gospodarki, oraz możliwość uczestnictwa w decyzjach dotyczących całej Europy. Ponadto Unia Europejska umożliwia obywatelom swobodne podróżowanie, naukę i pracę w całym regionie, daje dostęp do rozległego jednolitego rynku, a także oferuje wsparcie finansowe poprzez fundusze oraz inwestycje w infrastrukturę. Zapewnia również ochronę praw konsumentów i pracowników, podnosi standardy społeczne i środowiskowe oraz przyczynia się do utrzymania pokoju i stabilności w Europie.

Czytaj więcej: Wielkie zwycięstwo Polaków w Brukseli. Ulga dla całej Europy, szkodliwa umowa wstrzymana

Jednak w ostatnich latach można zaobserwować osłabienie zaufania Polaków do Brukseli. Na poziomie politycznym wpływają na to spory między polskim rządem a instytucjami UE, dotyczące między innymi praworządności, reform sądownictwa czy kontroli nad mediami. Niektórzy odbierają decyzje i zalecenia UE jako ingerencję w wewnętrzne sprawy kraju, co rodzi poczucie utraty suwerenności. Dodatkowo, kryzysy i kontrowersje w samej Unii, m.in. dotyczące polityki migracyjnej, klimatycznej czy budżetowej, mogą sprawiać wrażenie, że instytucje unijne są odległe lub nieefektywne. 

Rola mediów i narracja polityczna również wpływają na postrzeganie UE, ponieważ różne komunikaty mogą kształtować sceptycyzm wobec Brukseli. Do tego dochodzi fakt, że korzyści z członkostwa nie zawsze są odczuwalne przez wszystkich obywateli, co również może obniżać poziom zaufania. W rezultacie Polacy coraz częściej postrzegają Unię Europejską jako instytucję oddaloną od codziennych potrzeb kraju i czasami ingerującą w jego suwerenność. 

Wyniki badania przeprowadzonego przez United Surveys by IBRiS dla Wirtualnej Polski wskazują na wyraźną zmianę nastrojów społecznych, która jeszcze dekadę temu wydawałaby się nieprawdopodobna. 

Kto chce Polexitu? Polityczne pęknięcie na mapie Polski

Na pytanie, czy Polska powinna w najbliższym czasie rozpocząć procedurę wyjścia z Unii Europejskiej, twierdząco odpowiedziało łącznie 24,7 proc. respondentów. Grupa ta składa się z osób, które odpowiedziały „zdecydowanie tak” (11,6 proc.) oraz „raczej tak” (13,1 proc.). Choć wciąż jest to mniejszość, eksperci podkreślają, że jest ona coraz trudniejsza do zignorowania w debacie publicznej, stanowiąc istotny odsetek społeczeństwa.

Należy jednak zaznaczyć, że obóz zwolenników integracji europejskiej pozostaje dominującą siłą w Polsce. Odpowiedź „zdecydowanie nie” wskazała niemal połowa ankietowanych (48,6 proc.), a kolejne 17,1 proc. wybrało opcję „raczej nie”. Daje to łącznie solidną większość przeciwną polexitowi, jednak historyczny kontekst pokazuje tendencję spadkową. 

Jeszcze kilkanaście lat temu poparcie dla członkostwa oscylowało w granicach od 80 do 90 proc., a w referendum akcesyjnym z 2003 roku za wejściem do Wspólnoty opowiedziało się ponad 77 proc. głosujących. Obecny stan rzeczy, w którym niemal 10 proc. badanych nie ma zdania, a jedna czwarta chce wyjścia, jest więc sygnałem ostrzegawczym.

Analiza szczegółowych wyników sondażu ujawnia głęboką polaryzację polityczną w kwestii stosunku do Brukseli. Badanie IBRiS pokazało, że pragnienie opuszczenia struktur unijnych jest najsilniejsze wśród wyborców partii prawicowych. Aż 47 proc. sympatyków Prawa i Sprawiedliwości oraz 41 proc. zwolenników Konfederacji opowiada się za wyjściem z Unii Europejskiej. Warto przy tym zauważyć, że przynależność partyjna w badaniu była oceniana na podstawie wyborów z 2023 roku, co może sugerować, że część radykalnego elektoratu mogła w międzyczasie przepłynąć do ugrupowań o jeszcze bardziej antyunijnym profilu, takich jak partia Grzegorza Brauna.

Zupełnie inaczej sytuacja wygląda po drugiej stronie sceny politycznej, gdzie proeuropejski konsensus wydaje się nienaruszony. Wśród wyborców Koalicji Obywatelskiej, Nowej Lewicy oraz Trzeciej Drogi odsetek przeciwników wyjścia z UE jest miażdżący i wynosi odpowiednio 83, 88 i 83 proc. 

Niechęć do UE jako element tożsamości

Powyżej przytoczone dane obrazują, że kwestia członkostwa w Unii przestała być jedynie tematem polityki zagranicznej, a stała się jednym z głównych osi podziału społeczeństwa. Pytanie o przyszłość relacji z UE dotyczy teraz nie tylko elit politycznych, ale stało się sporem o definicję polskiej nowoczesności i kierunek cywilizacyjny państwa.

Marcin Duma, prezes IBRiS, komentując wyniki badania, zwraca uwagę na fundamentalną zmianę, jaka dokonała się w świadomości części wyborców. Jego zdaniem polexit przestał być w Polsce „polityczną egzotyką”, a stał się realnym elementem tożsamości, szczególnie na prawicy, gdzie poparcie dla tego rozwiązania sięga niemal połowy respondentów (46 proc.). 

Polska znalazła się w punkcie zwrotnym, w którym Unia Europejska dla dużej części społeczeństwa przestała być bezdyskusyjnym horyzontem cywilizacyjnym. Dwie trzecie obywateli wciąż mówi „nie” wyjściu, ale rosnąca grupa eurosceptyków świadczy o głębokiej zmianie społecznej, która dopiero zaczyna się ujawniać.

Ekspert ostrzega również przed czynnikami zewnętrznymi, które mogą podsycać antyunijne nastroje. Kluczowym zagrożeniem wskazanym przez Dumę jest gigantyczna dezinformacja, często inspirowana przez Rosję, której celem jest właśnie wzmacnianie postaw wrogich wobec Wspólnoty. Połączenie tych działań z wewnętrznymi napięciami politycznymi może doprowadzić do sytuacji, która wymknie się spod kontroli. Jako przestrogę prezes IBRiS przywołuje przykład Brexitu, sugerując, że lekceważenie obecnych trendów sondażowych może mieć w przyszłości nieodwracalne skutki dla obecności Polski w Europie.

Czytaj więcej: Rosyjski dyskont wślizguje się do Europy tylnymi drzwiami. Dla niepoznaki zmienia nazwę