Nawet 13 dni dodatkowego, płatnego urlopu. Skorzysta wielu Polaków, ale są warunki

Dlaczego niektóre grupy zawodowe mają więcej wolnego?

W debacie o rynku pracy najczęściej mówi się o standardowych urlopach wypoczynkowych albo o wyjątkach dotyczących rodziców czy pracowników młodocianych. Tymczasem istnieje grupa zawodów, w których ustawodawca przewidział dodatkowe przywileje związane z czasem odpoczynku. Od lat zwracają na to uwagę eksperci zajmujący się specyfiką zawodów wymagających wyjątkowej odporności psychicznej i fizycznej. To właśnie oni podkreślają, że regularna ekspozycja na stres i trudne warunki działania powinna być równoważona większymi możliwościami regeneracji.

Nie jest to jednak przywilej przyznawany szeroko – a jedynie tam, gdzie służba łączy się z wysokim obciążeniem, ryzykiem oraz odpowiedzialnością. W dyskusjach pojawia się niekiedy pytanie, czy takie rozwiązania powinny objąć również inne grupy zawodowe. Dopiero jednak analiza konkretnych przepisów pokazuje, jak precyzyjnie zdefiniowano ich zakres i dlaczego nie każdy pracownik może liczyć na dodatkowe dni wolne.

Czy zatem przepisy faktycznie regulują sytuacje, w których obciążenie psychiczne jest na tyle duże, by uzasadniało dłuższy wypoczynek? I czy dotyczy to wyłącznie najbardziej niebezpiecznych zadań, czy może również długoletniego stażu?

Kiedy charakter pracy wpływa na prawo do dłuższego odpoczynku?

To jedno z pytań najczęściej zadawanych przez osoby pracujące w zawodach szczególnie narażonych na stres i kontakt z czynnikami ryzyka. W praktyce znaczenie ma nie tylko sama specyfika zadań, ale również sposób, w jaki są one wykonywane i jak długo pracownik przebywa w wymagających warunkach. Właśnie dlatego ustawodawca przewidział różne kategorie dodatkowych urlopów – część z nich wynika z charakteru środowiska pracy, inne ze stażu zawodowego.

Co jednak ważne, przepisy nie pozwalają kumulować wielu tytułów do dodatkowego wypoczynku. W sytuacji, gdy pracownik spełnia kilka warunków jednocześnie, wybierany jest wariant dla niego najkorzystniejszy. Regulacje te, opisane szczegółowo w ustawach branżowych, mają zapobiegać zarówno nadmiernemu obciążeniu kadrowemu formacji, jak i przeciążaniu osób wykonujących najbardziej wymagające zadania.

Naukowcy badający funkcjonowanie takich instytucji zwracają uwagę, że kluczowe jest tu pojęcie „trudnych warunków służby”. Jak podkreślono w komentarzu do ustawy:

Należy przyjąć, że jest to wykonywanie czynności służbowych w okolicznościach istotnie wpływających na zdrowie (np. w dużym stresie). Celem regulacji dotyczącej urlopu dodatkowego jest, z jednej strony, zrekompensowanie tych trudnych warunków służby już wypełnionej oraz z drugiej strony, zmniejszenie czasu wykonywania tych obowiązków służbowych w przyszłości

To właśnie w tym kontekście najczęściej analizuje się zasady przyznawania dodatkowych dni wolnych, szczególnie tam, gdzie praca łączy się z narażeniem na zagrożenia biologiczne, kontakt z osobami szczególnie niebezpiecznymi czy długotrwałą presję psychiczną.

Pełny wykaz uprawnień: kto dostaje 100% płatny, nawet 13-dniowy dodatkowy urlop?

Najważniejsze informacje dotyczą funkcjonariuszy Służby Więziennej, dla których ustawodawca przewidział specjalne zasady dodatkowego wypoczynku. Wszystko reguluje art. 141 ustawy z 9 kwietnia 2010 r. o Służbie Więziennej (Dz.U. z 2025 r. poz. 179, 240, 718, 820). To właśnie w tej regulacji pojawia się zapis, że funkcjonariusz ma prawo do w pełni płatnego, dodatkowego urlopu wypoczynkowego w wymiarze do 13 dni rocznie.

Mechanizm przyznawania dodatkowego urlopu obejmuje dwa odrębne tytuły:

1. Dodatkowy urlop za służbę w warunkach szkodliwych lub szczególnie uciążliwych

Przysługuje w zależności od wykonywanych obowiązków:

– 12 dni rocznie – dla funkcjonariuszy pracujących w stałym kontakcie z osadzonymi w oddziałach przeciwgruźliczych oraz w laboratoriach analizujących próbki z tych oddziałów,
– 5 dni rocznie – dla osób pełniących służbę w oddziałach dla osadzonych stwarzających poważne zagrożenie społeczne lub zagrożenie dla bezpieczeństwa zakładu, a także dla funkcjonariuszy pracujących w oddziałach terapeutycznych z osobami z zaburzeniami psychicznymi.

To właśnie ta grupa zadań wiąże się z najwyższym poziomem ryzyka i długotrwałym obciążeniem psychicznym, które ustawodawca uznał za podstawę do rekompensaty w postaci dodatkowych dni wolnych.

2. Dodatkowy urlop za staż służby

Drugim kryterium jest długość pełnienia służby:

– 5 dni – minimum 10 lat służby,
– 9 dni – minimum 15 lat służby,
– 13 dni – minimum 20 lat służby.

Urlop ten ma charakter wynagrodzenia za wieloletnią służbę i jest wyrazem docenienia doświadczenia funkcjonariuszy. Co istotne, liczba dni rośnie stopniowo wraz ze stażem. Gdy funkcjonariusz spełnia oba warunki jednocześnie (np. ma długi staż i pracuje w oddziale dla osadzonych szczególnie niebezpiecznych), nie może otrzymać sumy dni z obu tytułów. Przysługuje mu jeden urlop – ten korzystniejszy. Takie rozwiązanie ustawodawca wprowadził, aby zachować przejrzystość systemu i równowagę organizacyjną formacji.

Należy podkreślić, że dodatkowy urlop jest odrębnym świadczeniem od podstawowych 26 dni płatnego urlopu wypoczynkowego, przyznawanego wszystkim funkcjonariuszom na podstawie art. 138 ustawy. Jest to forma ochrony zdrowia psychicznego i fizycznego, mająca ograniczać skutki wieloletniej pracy w trudnych warunkach.

Prawo do w pełni płatnego, nawet 13-dniowego dodatkowego urlopu przysługuje funkcjonariuszom Służby Więziennej, którzy albo wykonują służbę w warunkach szczególnie obciążających, albo mają wieloletni staż służby. W zależności od funkcji i lat pracy mogą otrzymać od 5 do 13 dni wolnego, przy czym wybierany jest zawsze wariant najkorzystniejszy. To jeden z kluczowych elementów systemu rekompensowania trudnych warunków pracy i ochrony zdrowia funkcjonariuszy.