Bez tego nie dostaniesz renty wdowiej. Nie wolno zwlekać ze złożeniem wniosku

Liczba seniorów w Polsce rośnie

Polska starzeje się w szybkim tempie, a demograficzne zmiany, o których ekonomiści ostrzegali od lat, stają się faktem. Według najnowszych danych Głównego Urzędu Statystycznego, nad Wisłą żyje już niemal 10 milionów osób w wieku 60 plus, co stanowi ponad jedną czwartą całej populacji kraju. To nie są tylko suche liczby, gdyż za każdą z nich kryje się konkretna historia, często naznaczona samotnością i finansowym wykluczeniem. 

Statystyka jest w tym przypadku bezlitosna i ma wyraźnie kobiece oblicze, a zjawisko feminizacji starości w Polsce przybiera na sile z każdym rokiem. Kobiety żyją statystycznie dłużej od mężczyzn, według tablic trwania życia GUS, Polka, która ukończyła 60 lat, ma przed sobą średnio jeszcze ponad 24 lata życia, podczas gdy jej rówieśnik niespełna 20 lat.

Ta biologiczna przewaga staje się jednak ekonomicznym problemem w momencie śmierci współmałżonka. W Polsce to kobiety znacznie częściej prowadzą jednoosobowe gospodarstwa domowe w wieku senioralnym. Niestety, system emerytalny skonstruowany jest tak, że to właśnie one otrzymują drastycznie niższe świadczenia. Z danych ZUS wynika, że przeciętna emerytura mężczyzny jest o blisko 1400 złotych wyższa niż emerytura kobiety. Wynika to z krótszego stażu pracy, przerw na wychowanie dzieci oraz niższego wieku emerytalnego pań.

W efekcie, gdy umiera mąż, wdowa staje przed dramatycznym wyborem: zostać przy swoim niskim świadczeniu, czy przejąć 85 proc. emerytury zmarłego męża w ramach klasycznej renty rodzinnej, tracąc prawo do własnej, wypracowanej przez lata emerytury. Do tej pory system działał w modelu "zero-jedynkowym”, co spychało setki tysięcy samotnych seniorek na skraj ubóstwa, zmuszając je do utrzymania mieszkania i opłacenia leków z jednej, często niskiej pensji.

Renta wdowia weszła w życie

Wprowadzenie renty wdowiej w 2025 roku ma fundamentalnie zmienić te zasady gry, wprowadzając rozwiązanie funkcjonujące już w wielu krajach Europy Zachodniej. Nowelizacja ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych likwiduje przymus wyboru jednego świadczenia. Od 1 lipca 2025 roku wdowy i wdowcy zyskali prawo do łączenia świadczeń w modelu kroczącym. 

W praktyce oznacza to, że senior będzie mógł zachować swoje pełne świadczenie i dobrać do tego część renty rodzinnej po zmarłym małżonku, lub odwrotnie, wybrać pełną rentę rodzinną i powiększyć ją o procent własnego świadczenia. Ustawodawca przewidział okres przejściowy: od połowy 2025 roku do końca 2026 roku drugie świadczenie będzie wypłacane w wysokości 15 proc., by od 2027 roku wzrosnąć do docelowych 25 proc.

Gra toczy się o znaczące środki finansowe. Przyjmując hipotetyczny scenariusz, w którym wdowa pobiera emeryturę w wysokości 3000 zł, a po zmarłym mężu przysługiwałaby jej renta rodzinna w kwocie 4000 zł, w dotychczasowym systemie wybrałaby 4000 zł renty po mężu. W nowym, docelowym modelu obowiązującym od 2027 roku, będzie mogła do tych 4000 zł dodać 25 proc. swojej emerytury, czyli 750 zł, co łącznie da 4750 zł.

To realny zastrzyk gotówki, który może uchronić domowy budżet przed trudnościami w dobie inflacji i rosnących kosztów utrzymania. Należy jednak pamiętać o ograniczeniach systemowych. Ustawa wprowadza górny limit sumy obu świadczeń, ustalony na poziomie trzykrotności najniższej emerytury. Obecnie to nieco ponad 5300 zł, jednak po marcowej waloryzacji w 2025 roku kwota ta wzrośnie, przesuwając limit wypłat prawdopodobnie w okolice 5700–5800 złotych brutto. Mimo tych ograniczeń, dla większości polskich emerytów jest to zmiana rewolucyjna.

Zobacz też: Takie emerytury trafiają na konta byłych nauczycieli w 2025 roku. Wiele osób może się zdziwić

Bez tego dokumentu nie dostaniesz renty wdowiej

Aby ubiegać się o rentę wdowią, wdowa lub wdowiec musi w pierwszej kolejności udowodnić prawo do renty rodzinnej po zmarłym małżonku. Jest to warunek konieczny, ponieważ renta wdowia od 2025 roku stanowi rozszerzenie dotychczasowego systemu świadczeń rodzinnych, a jej przyznanie zależy od wcześniejszego potwierdzenia uprawnień do renty rodzinnej. 

Wniosek o rentę rodzinną składa się w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) lub w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS). Do wniosku należy dołączyć zestaw dokumentów potwierdzających zarówno okoliczności śmierci osoby ubezpieczonej, jak i uprawnienia członków rodziny. Są to w szczególności:

• wypełniony formularz ZUS Rp-2,
• odpis aktu zgonu osoby zmarłej,
• dokumenty potwierdzające uprawnienia członków rodziny (np. akt urodzenia dziecka, zaświadczenie o kontynuowaniu nauki, orzeczenie o niezdolności do pracy),
• dokumentacja ubezpieczeniowa zmarłego, obejmująca m.in. zaświadczenia o okresach składkowych i nieskładkowych lub decyzję o przyznaniu mu emerytury bądź renty,
• zaświadczenie o dochodach, jeśli dotyczy to wnioskodawcy.

Po potwierdzeniu prawa do renty rodzinnej możliwe jest złożenie wniosku o rentę wdowią. W dokumentacji dotyczącej renty wdowiej wymagane są:

• akt zgonu współmałżonka,
• akt małżeństwa potwierdzający długość trwania związku,
• dokumenty potwierdzające uprawnienia zmarłego do emerytury lub renty.

Wniosek można złożyć osobiście w placówce ZUS lub KRUS, a także za pośrednictwem Platformy Usług Elektronicznych (PUE ZUS). Instytucja ma 30 dni na rozpatrzenie dokumentów. Świadczenie będzie przysługiwać od lipca 2025 roku, pod warunkiem spełnienia wszystkich formalnych kryteriów.