Zmierzch spekulanta i rekordowa frekwencja. Kim jest statystyczny polski inwestor?

Pokolenie hossy i demograficzny paradoks

Tegoroczna, dwudziesta trzecia już edycja Ogólnopolskiego Badania Inwestorów, przyniosła wynik bez precedensu pod względem zaangażowania społeczności. W ankiecie wzięło udział aż 6009 osób, co stanowi wyraźny skok w porównaniu do lat ubiegłych, kiedy organizatorzy celowali w próby rzędu czterech tysięcy respondentów. Michał Masłowski, wiceprezes Stowarzyszenia Inwestorów Indywidualnych, zwraca uwagę, że tak wysoka frekwencja nie jest dziełem przypadku, lecz efektem koniunktury – gdy indeksy giełdowe, takie jak WIG20, szybują w okolice 2900 punktów, naturalne zainteresowanie rynkiem rośnie, w przeciwieństwie do okresów bessy. To, co jednak najbardziej intryguje w strukturze demograficznej uczestników rynku, to swoisty paradoks wiekowy.

Z jednej strony obserwujemy wyraźny napływ młodych ludzi, trend zapoczątkowany wybuchem pandemii w 2020 roku, który w ostatnich latach uległ utrwaleniu. Czynniki takie jak rozwój oferty maklerskiej, niższe koszty transakcyjne oraz powszechna edukacja sprawiają, że na parkiet wchodzą kolejne roczniki, często w wieku 18–25 lat. Z drugiej strony, po raz pierwszy od wielu lat, średnia wieku statystycznego inwestora przekroczyła 40 lat. Mamy więc do czynienia z rynkiem dwubiegunowym: silną reprezentacją doświadczonych graczy ze stażem około pięciu lat oraz bardzo liczną grupą nowicjuszy, którzy swoją przygodę z inwestowaniem rozpoczęli w ciągu ostatniego roku. Ta mieszanka pokoleniowa tworzy unikalny ekosystem, w którym stare przyzwyczajenia ścierają się z nowoczesnym podejściem do finansów.

Koniec "Dzikiego Wschodu", czyli triumf pasywnej rewolucji

Ewolucja polskiego inwestora jest najlepiej widoczna w doborze instrumentów oraz strategii. Jeszcze dekadę temu rynek kapitałowy w Polsce przypominał "Dziki Wschód", gdzie królowały instrumenty pochodne z ogromną dźwignią finansową, a marketing CFD kusił wizją szybkich fortun. Dźwignie rzędu 1:5000 i brak ochrony przed ujemnym saldem prowadziły wielu początkujących do szybkiego bankructwa, co skutecznie zrażało ich do giełdy na lata. Dziś ten model agresywnej spekulacji odchodzi w niepamięć. Analiza techniczna, niegdyś podstawowe narzędzie w arsenale każdego gracza, traci na znaczeniu na rzecz fundamentalnego podejścia do budowania portfela.

Współczesny debiutant giełdowy jest znacznie lepiej wyedukowany i często pomija bolesny etap "nauki na błędach" poprzez ryzykowne instrumenty. Zamiast tego, nowi inwestorzy od razu kierują swoje kroki w stronę funduszy ETF, często notowanych na rynkach zagranicznych, co pozwala im na pasywne i zdywersyfikowane lokowanie kapitału. Michał Masłowski zauważa, że polski rynek kapitałowy dojrzał do momentu, w którym inwestorzy nie muszą już przechodzić ścieżki zdrowia przez derywaty czy ryzykowne spółki groszowe, lecz od razu adaptują modelowe, bezpieczniejsze rozwiązania. Ta zmiana mentalna sprawia, że polska giełda zaczyna przypominać rozwinięte rynki zachodnie, gdzie emocje zastępowane są przez chłodną kalkulację i regularne wpłaty niewielkich kwot.

Emerytalny strach motorem napędowym giełdy

Najważniejsza zmiana, jaka dokonała się w świadomości polskich inwestorów, dotyczy jednak samej motywacji do obecności na rynku. Po raz pierwszy w historii badania ponad połowa respondentów zadeklarowała, że ich głównym celem jest gromadzenie środków na emeryturę. To fundamentalny zwrot w porównaniu do lat ubiegłych, kiedy dominowała chęć "pokonania rynku" lub szybkiego pomnożenia kapitału. Źródeł tej postawy należy szukać w historycznych traumach związanych z systemem emerytalnym. Reforma OFE z 2014 roku oraz późniejsze dyskusje wokół Pracowniczych Planów Kapitałowych (PPK) uświadomiły Polakom, że poleganie wyłącznie na państwowym systemie może oznaczać głodowe świadczenia w przyszłości.

Edukacja finansowa, napędzana obawami o niską stopę zastąpienia, wreszcie przynosi owoce. Inwestorzy zrozumieli, że giełda to nie kasyno, ale narzędzie do zabezpieczenia jesieni życia. Choć grupa ta wciąż stanowi relatywnie niewielką "bańkę" w skali całego społeczeństwa, jest to bańka świadoma i zdeterminowana. Fakt, że ponad 50% aktywnych inwestorów myśli w perspektywie dekad, a nie dni, stabilizuje rynek i czyni go bardziej odpornym na krótkoterminowe wstrząsy. To optymistyczny sygnał, sugerujący, że polski rynek kapitałowy wkracza w fazę dojrzałości, w której inwestowanie staje się elementem higieny finansowej, a nie hazardową rozrywką.