Wypadek przy pracy – co robić, gdy do niego dojdzie?

Czym jest wypadek przy pracy?

Ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych mianem wypadku przy pracy określa nagłe zdarzenie związane z wykonywaną pracą, wywołane przyczyną zewnętrzną, które powoduje uraz lub śmierć. Można je uznać za wypadek przy pracy, gdy:

• pracownik wykonywał rutynowe czynności pracownicze lub z polecenia przełożonego,

• gdy pracownik wykonywał czynności na rzecz pracodawcy bez polecenia,

• gdy zdarzenie miało miejsce w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązków pracowniczych,

• gdy miało miejsce podczas podróży służbowej pracownika na zlecenie pracodawcy.

Za wypadek przy pracy uważa się także wypadki przy wykonywaniu innych czynności, takich jak:

• uprawianie sportu w trakcie zawodów i treningów przez osobę pobierającą stypendium sportowe,

• wykonywanie odpłatnej pracy na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,

• pełnienie mandatu posła lub senatora, w tym posła do Parlamentu Europejskiego,

• odbywanie szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy przez osobę pobierającą stypendium w okresie odbywania tego szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy na podstawie skierowania wydanego przez powiatowy urząd pracy lub przez inny podmiot kierujący,

• wykonywanie przez członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych oraz przez inną osobę traktowaną na równi z członkiem spółdzielni w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych pracy na rzecz tych spółdzielni,

• wykonywanie pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia,

• współpracy przy wykonywaniu pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia,

• wykonywanie zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności pozarolniczej w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych,

• wykonywanie zwykłych czynności związanych ze współpracą przy prowadzeniu działalności pozarolniczej w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych,

• wykonywanie przez osobę duchowną czynności religijnych lub czynności związanych z powierzonymi funkcjami duszpasterskimi lub zakonnymi,

• odbywanie służby zastępczej,

• nauki w Krajowej Szkole Administracji Publicznej przez słuchaczy pobierających stypendium,

• wykonywanie pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowa taka została zawarta z pracodawcą, z którym osoba pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje ona pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy,

• pełnienie przez funkcjonariusza celnego obowiązków służbowych.

Zgodnie z ustawą o ubezpieczeniach społecznych z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych za ciężki wypadek przy pracy uważa się wypadek, w wyniku którego doszło do ciężkiego uszkodzenia ciała – utraty wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej, innego uszkodzenia ciała albo rozstroju zdrowia naruszającego podstawowe funkcje organizmu. Należy zaliczyć do nich także choroby nieuleczalne i zagrażające życiu, trwałe choroby psychiczne, trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała oraz częściową lub całkowitą niezdolność do pracy.

Za śmiertelny wypadek przy pracy uważa się z kolei wypadek, w wyniku którego nastąpiła natychmiastowa śmierć bądź śmierć w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy od dnia zdarzenia.

Do zbiorowego wypadku przy pracy dochodzi w momencie, gdy w wyniku tego samego zdarzenia wypadkowi ulegają co najmniej dwie osoby.

Wypadek w drodze do pracy

W myśl ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych za wypadek w drodze do pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w drodze do lub z pracy, czyli z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności. Warunkiem jest, aby droga była najkrótsza i nie została przerwana, chociaż dopuszcza się przerwanie podróży do lub z miejsca pracy, jeśli przerwa była uzasadniona życiowo i jej czas nie przekraczał granic potrzeby. Dopuszcza się również sytuację, w której droga do lub z miejsca pracy nie jest drogą najkrótszą, ale najbardziej dogodną dla pracownika pod względem komunikacyjnym. Za drogę do lub z pracy uważa się również drogę do lub z miejsca:

• innego zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego;

• zwykłego wykonywania funkcji i zadań zawodowych lub społecznych;

• zwykłego spożywania posiłków;

• odbywania nauki lub studiów.

Zasady postępowania w przypadku wystąpienia wypadku przy pracy

Wypadek przy pracy należy bezzwłocznie zgłosić pracodawcy. Jeżeli stan zdrowia na to pozwala zgłoszenia wypadku dokonuje sam poszkodowany lub świadek zdarzenia. Do obowiązków pracodawcy należy:

• udzielenie pierwszej pomocy – pracodawca ma obowiązek zapewnić poszkodowanemu pierwszą pomoc oraz podjąć działania eliminujące bądź ograniczające zagrożenie,

• zabezpieczenie miejsca wypadku – do czasu wyjaśnienia okoliczności i przyczyn wypadku pracodawca powinien zabezpieczyć miejsce, w którym doszło do zdarzenia, przed dostępem osób niepowołanych oraz wykluczyć możliwość wprowadzenia zmian w ustawieniu maszyn i urządzeń, zmiany ich usytuowania, jeżeli na tej podstawie będzie możliwe odtworzenie okoliczności i przebiegu oraz ustalenie przyczyn wypadku,

• zawiadomienie o wypadku właściwego okręgowego inspektora pracy oraz inne organy – obowiązek ten wynika z przepisów Kodeksu pracy: pracodawca jest zobowiązany bezzwłocznie zawiadomić inspektora pracy i prokuratora o zbiorowym, ciężkim lub śmiertelnym wypadku przy pracy. Niezawiadomienie odpowiednich służb o zdarzeniu wiąże się z nałożeniem kary na pracodawcę,

• powołanie zespołu powypadkowego – w skład dwuosobowego zespołu wchodzi pracownik BHP oraz społeczny inspektor pracy, jednak zależności od stanu zatrudnienia w zakładzie oraz przyjętego przez pracodawcę systemu realizacji zadań w dziedzinie BHP przewiduje się wyjątki od tej zasady:- u pracodawcy, który nie ma obowiązku tworzenia służby bezpieczeństwa i higieny pracy w skład zespołu powypadkowego wchodzi pracodawca lub pracownik wykonujący inną pracę, któremu pracodawca powierzył wykonywanie zadań służby BHP, może to być również specjalista ds. BHP spoza zakładu pracy,- gdy u pracodawcy nie działa społeczna inspekcja pracy, w skład zespołu powypadkowego może wejść przedstawiciel pracowników posiadający aktualne zaświadczenie o ukończeniu kursu w zakresie BHP,- jeżeli pracodawca nie może dopełnić obowiązku utworzenia zespołu powypadkowego ze względu na małą liczbę zatrudnionych pracowników, dopuszcza się utworzenie zespołu złożonego z pracodawcy i specjalisty ds. BHP spoza zakładu pracy,

• ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku – zespół powypadkowy ma obowiązek:- dokonania oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn i urządzeń technicznych oraz ochronnych,- zbadania warunków wykonywania pracy i okoliczności, które mogły mieć związek ze zdarzeniem,- wysłuchania wyjaśnień poszkodowanego oraz zebrania informacji od świadków zdarzenia,- sporządzenia szkicu lub fotografii miejsca wypadku,- zebrania opinii lekarza i innych specjalistów pozwalających ocenić rodzaj i skutki wypadku,- zebrania innych dowodów dotyczących wypadku,- dokonania prawnej kwalifikacji wypadku zgodnie z ustawą o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych,- określenia wniosków wynikających z oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy, na którym wystąpił wypadek.

Sporządzenie protokołu powypadkowego

Zespół powypadkowy zobowiązany jest sporządzić protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku, który jest podstawą do ustalenia uprawnień do świadczeń odszkodowawczych dla poszkodowanego lub jego rodziny. Protokół należy sporządzić nie później niż w ciągu 14 dni od daty zgłoszenia wypadku przy pracy i niezwłocznie przekazać do zatwierdzenia pracodawcy. Do protokołu należy załączyć komplet dokumentów związanych z wypadkiem:

• wyjaśnienia poszkodowanego,

• zeznania świadków,

• opinie lekarza i innych specjalistów,

• szkic lub zdjęcia miejsca wypadku.

Zespół ma obowiązek poinformować poszkodowanego o treści protokołu przed zatwierdzeniem przez pracodawcę, a także pouczenia o prawie wniesienia uwag i zastrzeżeń do protokołu. Pracodawca musi zatwierdzić protokół w ciągu 5 dni od jego sporządzenia. Pracodawca ma obowiązek przechowywania protokołu wypadku przy pracy wraz z załącznikami przez okres 10 lat.