Nowy król drożyzny w polskich sklepach. Masło to już przeszłość

Te produkty zdominowały podium drożyzny w polskich sklepach

Październikowe odczyty dynamiki cen detalicznych przyniosły kolejny spadek ogólnego tempa podwyżek w skali roku. Codzienne zakupy, obejmujące 17 najczęściej monitorowanych kategorii, zdrożały w ujęciu rocznym średnio o 4,1 proc. Jest to kontynuacja trendu hamowania widocznego we wrześniu (wzrost o 4,9 proc. rdr) i sierpniu (wzrost o 5,1 proc. rdr).

Co istotne, ceny samej żywności w październiku poszły w górę o 3,6 proc. rok do roku, co oznacza, że przestała ona być głównym motorem napędowym ogólnego wzrostu cen.

Mimo to, w koszyku zakupowym nadal dominują produkty, których ceny rosną w dwucyfrowym tempie, a ich obecność na nowym podium drożyzny jest najbardziej zaskakująca. Nowym liderem wzrostów okazały się używki, czyli kawa, herbata i alkohol, ze średnią dynamiką wzrostu cen na poziomie 10,6 proc. rok do roku. Jest to znaczny skok, biorąc pod uwagę, że we wrześniu kategoria ta znajdowała się na czwartym miejscu z podwyżką 7,1 proc.

Drugie miejsce na liście najszybciej drożejących produktów zajęły tłuszcze, a na trzecim utrzymały się słodycze i desery. Tak wyraźna zmiana w czołówce podwyżek jest sygnałem, że na ceny produktów wpływa nie tylko sezonowość, ale i problemy podażowe na rynkach światowych. Skąd biorą się takie podwyżki i jakie produkty staniały przed świętami?

Raptowny wzrost cen kawy, alkoholu i tłuszczów

Wzrost cen używek, z kawą i herbatą na czele, jest w dużej mierze efektem globalnych problemów podażowych, które są odczuwalne w Polsce z opóźnieniem. Choć w całym 2024 roku wzrost cen kawy mielonej wynosił średnio 5,4 proc. rok do roku, a rozpuszczalnej zaledwie 1 proc., to w pierwszych trzech kwartałach bieżącego roku to tempo znacząco przyspieszyło.

Od stycznia do końca września średnie ceny kawy w sklepach (uwzględniające ceny regularne i promocyjne) wzrosły aż o 22,6 proc. rok do roku, przy czym kawa mielona zdrożała o 28,8 proc., a rozpuszczalna o 16,4 proc.

Kluczowe jest to, że tak gwałtowny wzrost cen wynika z niekorzystnych warunków pogodowych w Ameryce Południowej i Azji, które negatywnie wpłynęły na zbiory arabiki w Brazylii i robusty w Wietnamie. Sytuacja ta windowała ceny surowca na światowych giełdach. Nawet mimo wzrostu liczby promocji na kawę w sieciach handlowych, podwyżki są wciąż odczuwalne. Podobnie jest w przypadku tłuszczów, które zajęły drugie miejsce w rankingu drożyzny, a ich wysoka pozycja świadczy o głębokich i trwałych problemach po stronie podażowej.

Kawa drożeje z powodu podwyżek cen surowca na rynkach światowych, mniejszej podaży w niektórych krajach oraz kosztów przetworzenia i logistyki. To produkt globalny o dużej zmienności. Dodatkowo konsumenci rzadko rezygnują z zakupu kawy, co ułatwia przerzucanie rosnących kosztów wytwarzania na nich - dodaje dr Piotr Arak, główny ekonomista VeloBanku, w rozmowie z Portalem Spożywczym.

Co ciekawe, dotychczas głównym motorem wzrostu w tej kategorii było masło, jednak w ostatnim czasie jego cena spadła o 5 proc. rok do roku. Obecnie za wzrost cen tłuszczów odpowiadają głównie margaryna i olej. Jest to zmiana lidera podwyżek, która jednak nie poprawia sytuacji konsumentów. Warto również zwrócić uwagę, że spowolnienie ogólnej dynamiki wzrostu cen w sklepach jest efektem między innymi niższych cen ropy na rynkach globalnych oraz mocniejszego kursu złotówki wobec przodujących walut. Są jednak również dobre wieści dla konsumentów — pewne produkty przed świętami kupimy taniej — jakie?

Co potaniało przed świętami i jakie są perspektywy?

Z raportu wynika, że w październiku ceny spadły w czterech z siedemnastu monitorowanych kategorii. Najbardziej odczuwalne dla portfeli Polaków są spadki cen warzyw i produktów sypkich, które wcześniej znajdowały się w czołówce wzrostów. Jest to typowa reakcja sezonowa, która wynika z zakończenia sezonu zbiorów i większej podaży krajowej. Niestety, eksperci ostrzegają, że obecne wyhamowanie dynamiki wzrostów może być jedynie chwilowe i stanowić „ciszę przed burzą”, a już wkrótce tempo podwyżek może ponownie przyspieszyć.

Wynika to przede wszystkim z sezonowego wzrostu popytu świąteczno-noworocznego, który tradycyjnie przekłada się na wyższe ceny. Dodatkowo na wzrost cen w kolejnych miesiącach wpłyną również rosnące koszty stałe dla producentów i sprzedawców, takie jak składki ZUS, oraz planowane podwyżki podatków akcyzowych. W kontekście zbliżającego się okresu świątecznego warto mieć na uwadze, że produkty z kategorii używek, tłuszczów i słodyczy – obecnych liderów drożyzny – są tradycyjnie często kupowane w tym okresie. Ich wysoka dynamika wzrostu cen może zatem w najbliższych miesiącach jeszcze mocniej obciążyć budżety domowe.

Trend ten, w którym żywność przestaje być głównym motorem podwyżek, a jej wzrost cen jest niższy od ogólnego poziomu inflacji, jest pozytywny, jednak kluczowe jest to, że problem wysokich cen po prostu przeniósł się na inne, niemniej istotne dla konsumentów kategorie. Oszczędności Polaków wciąż są widoczne, szczególnie w przypadku elektroniki, mebli i odzieży, co potwierdza, że konsumenci pozostają wrażliwi na cenę i poszukują okazji.