Wypadek przy pracy – co robić, gdy do niego dojdzie?
Czym jest wypadek przy pracy?
Ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych mianem wypadku przy pracy określa nagłe zdarzenie związane z wykonywaną pracą, wywołane przyczyną zewnętrzną, które powoduje uraz lub śmierć. Można je uznać za wypadek przy pracy, gdy:
pracownik wykonywał rutynowe czynności pracownicze lub z polecenia przełożonego,
gdy pracownik wykonywał czynności na rzecz pracodawcy bez polecenia,
gdy zdarzenie miało miejsce w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązków pracowniczych,
gdy miało miejsce podczas podróży służbowej pracownika na zlecenie pracodawcy.
Za wypadek przy pracy uważa się także wypadki przy wykonywaniu innych czynności, takich jak:
uprawianie sportu w trakcie zawodów i treningów przez osobę pobierającą stypendium sportowe,
wykonywanie odpłatnej pracy na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,
pełnienie mandatu posła lub senatora, w tym posła do Parlamentu Europejskiego,
odbywanie szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy przez osobę pobierającą stypendium w okresie odbywania tego szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy na podstawie skierowania wydanego przez powiatowy urząd pracy lub przez inny podmiot kierujący,
wykonywanie przez członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych oraz przez inną osobę traktowaną na równi z członkiem spółdzielni w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych pracy na rzecz tych spółdzielni,
wykonywanie pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia,
współpracy przy wykonywaniu pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia,
wykonywanie zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności pozarolniczej w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych,
wykonywanie zwykłych czynności związanych ze współpracą przy prowadzeniu działalności pozarolniczej w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych,
wykonywanie przez osobę duchowną czynności religijnych lub czynności związanych z powierzonymi funkcjami duszpasterskimi lub zakonnymi,
odbywanie służby zastępczej,
nauki w Krajowej Szkole Administracji Publicznej przez słuchaczy pobierających stypendium,
wykonywanie pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowa taka została zawarta z pracodawcą, z którym osoba pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje ona pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy,
pełnienie przez funkcjonariusza celnego obowiązków służbowych.
Zgodnie z ustawą o ubezpieczeniach społecznych z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych za ciężki wypadek przy pracy uważa się wypadek, w wyniku którego doszło do ciężkiego uszkodzenia ciała – utraty wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej, innego uszkodzenia ciała albo rozstroju zdrowia naruszającego podstawowe funkcje organizmu. Należy zaliczyć do nich także choroby nieuleczalne i zagrażające życiu, trwałe choroby psychiczne, trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała oraz częściową lub całkowitą niezdolność do pracy.
Za śmiertelny wypadek przy pracy uważa się z kolei wypadek, w wyniku którego nastąpiła natychmiastowa śmierć bądź śmierć w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy od dnia zdarzenia.
Do zbiorowego wypadku przy pracy dochodzi w momencie, gdy w wyniku tego samego zdarzenia wypadkowi ulegają co najmniej dwie osoby.
Wypadek w drodze do pracy
W myśl ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych za wypadek w drodze do pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w drodze do lub z pracy, czyli z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności. Warunkiem jest, aby droga była najkrótsza i nie została przerwana, chociaż dopuszcza się przerwanie podróży do lub z miejsca pracy, jeśli przerwa była uzasadniona życiowo i jej czas nie przekraczał granic potrzeby. Dopuszcza się również sytuację, w której droga do lub z miejsca pracy nie jest drogą najkrótszą, ale najbardziej dogodną dla pracownika pod względem komunikacyjnym. Za drogę do lub z pracy uważa się również drogę do lub z miejsca:
innego zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego;
zwykłego wykonywania funkcji i zadań zawodowych lub społecznych;
zwykłego spożywania posiłków;
odbywania nauki lub studiów.
Zasady postępowania w przypadku wystąpienia wypadku przy pracy
Wypadek przy pracy należy bezzwłocznie zgłosić pracodawcy. Jeżeli stan zdrowia na to pozwala zgłoszenia wypadku dokonuje sam poszkodowany lub świadek zdarzenia. Do obowiązków pracodawcy należy:
udzielenie pierwszej pomocy – pracodawca ma obowiązek zapewnić poszkodowanemu pierwszą pomoc oraz podjąć działania eliminujące bądź ograniczające zagrożenie,
zabezpieczenie miejsca wypadku – do czasu wyjaśnienia okoliczności i przyczyn wypadku pracodawca powinien zabezpieczyć miejsce, w którym doszło do zdarzenia, przed dostępem osób niepowołanych oraz wykluczyć możliwość wprowadzenia zmian w ustawieniu maszyn i urządzeń, zmiany ich usytuowania, jeżeli na tej podstawie będzie możliwe odtworzenie okoliczności i przebiegu oraz ustalenie przyczyn wypadku,
zawiadomienie o wypadku właściwego okręgowego inspektora pracy oraz inne organy – obowiązek ten wynika z przepisów Kodeksu pracy: pracodawca jest zobowiązany bezzwłocznie zawiadomić inspektora pracy i prokuratora o zbiorowym, ciężkim lub śmiertelnym wypadku przy pracy. Niezawiadomienie odpowiednich służb o zdarzeniu wiąże się z nałożeniem kary na pracodawcę,
powołanie zespołu powypadkowego – w skład dwuosobowego zespołu wchodzi pracownik BHP oraz społeczny inspektor pracy, jednak zależności od stanu zatrudnienia w zakładzie oraz przyjętego przez pracodawcę systemu realizacji zadań w dziedzinie BHP przewiduje się wyjątki od tej zasady:- u pracodawcy, który nie ma obowiązku tworzenia służby bezpieczeństwa i higieny pracy w skład zespołu powypadkowego wchodzi pracodawca lub pracownik wykonujący inną pracę, któremu pracodawca powierzył wykonywanie zadań służby BHP, może to być również specjalista ds. BHP spoza zakładu pracy,- gdy u pracodawcy nie działa społeczna inspekcja pracy, w skład zespołu powypadkowego może wejść przedstawiciel pracowników posiadający aktualne zaświadczenie o ukończeniu kursu w zakresie BHP,- jeżeli pracodawca nie może dopełnić obowiązku utworzenia zespołu powypadkowego ze względu na małą liczbę zatrudnionych pracowników, dopuszcza się utworzenie zespołu złożonego z pracodawcy i specjalisty ds. BHP spoza zakładu pracy,
ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku – zespół powypadkowy ma obowiązek:- dokonania oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn i urządzeń technicznych oraz ochronnych,- zbadania warunków wykonywania pracy i okoliczności, które mogły mieć związek ze zdarzeniem,- wysłuchania wyjaśnień poszkodowanego oraz zebrania informacji od świadków zdarzenia,- sporządzenia szkicu lub fotografii miejsca wypadku,- zebrania opinii lekarza i innych specjalistów pozwalających ocenić rodzaj i skutki wypadku,- zebrania innych dowodów dotyczących wypadku,- dokonania prawnej kwalifikacji wypadku zgodnie z ustawą o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych,- określenia wniosków wynikających z oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy, na którym wystąpił wypadek.
Sporządzenie protokołu powypadkowego
Zespół powypadkowy zobowiązany jest sporządzić protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku, który jest podstawą do ustalenia uprawnień do świadczeń odszkodowawczych dla poszkodowanego lub jego rodziny. Protokół należy sporządzić nie później niż w ciągu 14 dni od daty zgłoszenia wypadku przy pracy i niezwłocznie przekazać do zatwierdzenia pracodawcy. Do protokołu należy załączyć komplet dokumentów związanych z wypadkiem:
wyjaśnienia poszkodowanego,
zeznania świadków,
opinie lekarza i innych specjalistów,
szkic lub zdjęcia miejsca wypadku.
Zespół ma obowiązek poinformować poszkodowanego o treści protokołu przed zatwierdzeniem przez pracodawcę, a także pouczenia o prawie wniesienia uwag i zastrzeżeń do protokołu. Pracodawca musi zatwierdzić protokół w ciągu 5 dni od jego sporządzenia. Pracodawca ma obowiązek przechowywania protokołu wypadku przy pracy wraz z załącznikami przez okres 10 lat.
