Kiedy dochodzi do przedawnienia?
Przedawnienie w prawie cywilnym
Przedawnienie w prawie cywilnym regulowane jest przez Kodeks cywilny. Nie jest uwzględniane z urzędu, lecz rozpatrywane na podstawie oświadczenia dłużnika informującego o chęci skorzystania z tego prawa. Sąd ma możliwość nie uwzględnić przedawnienia, zakładając, że dłużnik może mieć interes w tym, żeby powództwo przeciw niemu zostało oddalone z przyczyn innych niż upływ czasu. Przedawnieniu w prawie cywilnym podlegają tylko roszczenia majątkowe, czyli te, które prowadzą do powiększenia lub zachowania dotychczasowego majątku osoby uprawnionej.
Terminy przedawnień w prawie cywilnym
Terminy mające zastosowanie w tym przypadku należy stosować z uwzględnieniem informacji, że koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata. Jakie są okresy przedawnienia względem konkretnych roszczeń?
6 lat
w przypadku wszelkich roszczeń majątkowych, z wyłączeniem tych o świadczenia okresowe, związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz tych, co do których przepis szczególny przewiduje krótszy termin przedawnienia albo których przedawnienie zostało wyłączone.
ponadto dla wszystkich roszczeń stwierdzonych prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, ugodą zawartą przed sądem albo przed sądem polubownym, poza roszczeniami okresowymi należnymi w przyszłości
3 lata
dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz tych o świadczenia okresowe, w tym np. o alimenty lub czynsz najmu.
Od tych terminów istnieją wyjątki, które dokładnie opisują inne części kodeksu, a także ustawy. Przykładowo dla roszczeń z tytułów czynów niedozwolonych okres przedawnienia wynosi 3 lata od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się albo mógł dowiedzieć się o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia, ale nie później niż 10 lat od daty czynu. 20-letnim okresem przedawnienia objęte są roszczenia z tytułu czynów niedozwolonych będących przestępstwem. Dla roszczeń przedsiębiorcy z tytułu sprzedaży okres przedawnienia to 2 lata, dla roszczeń z tytułu umowy przewozu – rok, a dla roszczeń pracodawcy i pracownika ze stosunku pracy to 3 lata.
Specjalne okresy przedawnienia obowiązują również w przypadku czynów niedozwolonych ujętych w prawie karnym. Regulacja tych przedawnień ujęta jest w Kodeksie karnym. Po upływie tych terminów następuje ustanie karalności czynu, a co za tym idzie, nie ma możliwości wszczęcia postępowania karnego o to przestępstwo, a jeśli postępowanie jest w toku, należy je umorzyć. Karalność za przestępstwo ustaje po czasie:
30 lat – gdy czyn stanowi zbrodnię zabójstwa,
20 lat – gdy czyn stanowi inną zbrodnię,
15 lat, gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat,
10 lat – gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata,
5 lat – w przypadku pozostałych występków.
Przedawnienie w prawie podatkowym
W tym przypadku przedawnienie polega na braku konieczności uregulowania zobowiązania podatkowego przez podatnika. Po upływie określonego czasu urząd skarbowy nie może domagać się od podatnika zapłacenia podatku ani zalegających odsetek.
Najczęściej dla podatników znaczenie będzie miał przepis, według którego zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym minął termin płatności podatku. Ponadto przepisy regulują kwestie zobowiązań podatkowych zabezpieczonych hipoteką lub zastawem skarbowym. Takie zobowiązania nie ulegają przedawnieniu, jednakże po upływie terminu przedawnienia zobowiązania te mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki albo zastawu.
Przedawnienie wobec ZUS
Konieczność opłacenia zaległych składek ZUS również może ulec przedawnieniu. Od 2012 r. okres przedawnienia składek ZUS wynosi 5 lat, licząc od dnia, w którym upłynął termin płatności.
