Patenty i prawo autorskie – czyli czym jest ochrona własności intelektualnej

Co to jest własność intelektualna?

Własność intelektualna to wszystkie wytwory ludzkiego rozumu i wyobraźni. Ich wartość tkwi w atrybucie niematerialnym – pomyśle, procedurze, sposobie – natomiast najczęściej jest ujmowana w formie materialnych nośników. Są to dzieła z dziedziny literatury, sztuki, nauki lub przemysłu.

Stworzone zostały akty prawne mające na celu ochronę własności intelektualnej. W Polsce są to przede wszystkim cztery ustawy – Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji z 16 kwietnia 1993 r., Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych z 4 lutego 1994 r., Ustawa Prawo własności przemysłowej z 30 czerwca 2000 r. oraz Ustawa o ochronie baz danych z 27 lipca 2001 r.

Jeśli oprzeć się na podziale wyznaczonym przez akty prawne, własność intelektualna jest chroniona przede wszystkim na zasadach prawa autorskiego oraz własności przemysłowej.

Prawo autorskie

Prawo autorskie chroni dzieła nazywane utworami. Jak wskazuje art. 1 ust.1 ustawy o prawie autorskim „Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczania i sposobu wyrażenia (utwór).” Tym mianem określane są przede wszystkim utwory:

– wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe),

– plastyczne,

– fotograficzne,

– lutnicze,

– wzornictwa przemysłowego,

– architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne,

– muzyczne i słowno-muzyczne,

– sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne,

– audiowizualne (w tym wizualne i audialne).

Jak chronić wartość intelektualną w firmie?

Okazuje się, że nawet niewielka firma może posiadać własności intelektualne, które warto chronić. Innowacyjny sposób produkcji, nowatorskie wykorzystanie procedury lub maszyny mogą stać się początkiem rozwoju w kierunku naprawdę dużego przedsiębiorstwa – warto zatem na początku stosownie zabezpieczyć własne pomysły. Ochrona własności intelektualnej może odbywać się w dwojaki sposób. Pierwszy z nich polega na uzyskaniu prawa wyłącznego, na podstawie wskazanych wcześniej przepisów. Drugi, nieoparty na przepisach, pozwala na ochronę w formie tzw. wiedzy utajonej.

Prawo wyłączne – patenty i prawo autorskie

Pierwszą metodą na zabezpieczenie się przed korzystaniem z własności firmy są prawa autorskie. W tym przypadku nie trzeba dopełniać formalności – utwór podlega bowiem automatycznej ochronie od momentu jego ustalenia. Otóż jeśli z utworu zacznie korzystać osoba nieuprawniona, twórca będzie miał pełne prawo dochodzenia swojego przed obliczem sądu. Konieczne będzie udowodnienie własnego autorstwa i daty jego powstania.

W przypadku wynalazku ochrona prawna nadawana jest za pomocą patentu. Aby go uzyskać, trzeba się zmierzyć z dość wymagającą procedurą prawną. Na początku wynalazek powinien zostać zgłoszony do odpowiedniego urzędu (w przypadku starań o patent polski będzie to Urząd Patentowy RP). Niezbędne będą w tym przypadku: podanie o udzielenie patentu, opis wynalazku oraz jego skrót, a także zastrzeżenie lub zastrzeżenia patentowe. Po rozpatrzeniu wniosku wynalazcy nadawany jest patent – czyli prawo do wyłącznego korzystania z wynalazku w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Polski. Patent będzie obowiązywał przez kolejne 20 lat.

Wzory użytkowe są chronione przez tzw. prawo ochronne. Procedura uzyskania takiej ochrony jest analogiczna do starań o patent, jednak w tym wypadku okres obowiązywania prawa wynosić będzie 10 lat. Podobnie jak wzory użytkowe, prawem ochronnym obejmowane są także znaki towarowe. Okres trwania ochrony także w takim przypadku trwa, co do zasady, 10 lat, jednakże może być przedłużany na kolejne okresy dziesięcioletnie. Kiedy dany element staje się znakiem towarowym, można to rozpoznać po znajdującym się zwykle koło niego symbolu ®.

W przypadku wzoru przemysłowego ochrona nosi nazwę prawa z rejestracji, a aby go uzyskać, konieczne jest złożenie podania, ilustracji oraz opisu wyjaśniającego ilustrację wzoru. Ochrona jest udzielana na maksymalnie 25 lat, przy czym okres ten podzielony jest na odcinki krótsze, pięcioletnie. Podobnie ochronie z tytułu prawa z rejestracji podlegają oznaczenia geograficzne, choć w ich przypadku samoczynne wygaśnięcie ochrony następuje w przypadku, gdy nastąpi wydarzenie, z którym ustawa wiąże moment wygaśnięcia. Topografie układów scalonych, podlegające także prawu z rejestracji, wygasają w 15. roku od ich ustalenia, chyba że wcześniej upłynie okres, na który prawo takie zostało przyznane lub były one wykorzystywane w celach handlowych